بررسی ریشه ها و عوامل انقلاب اسلامی، ویژگیها و آثار آن مورد محافل دانشگاهی، علمی و پژوهشی ما است. استادان و پژوهشگران ایرانی در این باره کتابها نوشته و می نویسند یکی از لوازم و مقدمات انجام این پژوهشها و تالیفات، وجود منابع و ماخذ جامع و حداقل متنوعی است که پژوهشگران را از آثار انتشار یافته در این موضوع مطلع سازد.
در بازار نشر داخل کشور، صرفنظر از نشریه ها و کتابنامه های ادواری نظیر کتابنامه(فهرست کتابهای منتشره ماهانه) که از سوی شرکت سهامی انتشارات و چاپخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می شود و کتابشناسی ملی و... که اختصاصی به انقلاب اسلامی ندارد، دو کتابشناسی در این زمینه نشر یافته اند، نخست کتابنامه انقلاب اسلامی که در سال 1361 از سوی کتابخانه آستان قدس رضوی منتشر شده است و دیگر آنکه کتابنامه انقلاب اسلامی، کتابشناسی توصیفی – موضوعی اثر م.ج.کبائی است. کتابهای مذکور هر چند در جای خود ارزشمند هستند، اما با توجه به سال انتشار، محدوده ای که بر آنها تعریف شده است، فقدان اطلاعات مربوط به کتابهای غیر فارسی و نیز عدم معرفی کتابهای فارسی منتشر شده در خارج از کشور در این زمینه و همچنین معرفی آثاری که بعضاً خارج از موضوع هستند، نیاز محققان و پژوهشگران را چنانچه باید برآورده نمی سازد. در خارج از کشور نیز کتابشناسی های موضوعی متعددی درباره ایران منتشر شده است، اما تماماً اختصاص به انقلاب اسلامی ندارد و یا اگر ابعادی از انقلاب را در بر می گیرد، از کتابهای چاپ داخل و فارسی زبان ذکری به میان آورده اند و همچنین انتشار آنها مربوط به سالهای پیش بوده و فاقد اطلاعات مربوط به کتابهای منتشره در سالهای اخیر هستند. پیش از این، کتابشناسی انقلاب اسلامی شامل کتابهای منتشره تا سال 1372 هجری خورشیدی به سفارش مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها تهیه شده است. طرح مذبور با گردآوری کتابهای منتشره در فاصله سالهای 1379 تا 1372 میتواند نیاز پژوشگران را در این زمینه مرتفع سازد. شایان ذکر است کتابشناسی مذکور به عنوان جلد دوم کتابشناسی انقلاب اسلامی (1372- 1358) می باشد که کلیه کتابهای منتشره در زمینه انقلاب اسلامی ایران را اعم از کتابهای فارسی زبان منتشر در داخل خارج از ایران (1379-1372) و کتابهایی که به زبان انگلیسی، عربی، و فرانسه طی همین مدت (2001-1993) توسط ناشران خارجی به چاپ رسیده است، شامل می شود.
کتابشناسی فارسی شامل دو بخش نمایه فارسی بر اساس: 1) نام مولف، ناشر، مترجم و محل نشر 2) موضوع کتاب، کتابشناسی لاتین نیز شامل سه Index:1) نام کتاب، 2) نام ناشر و محل نشر، 3) موضوع کتاب خواهد بود.
در این طرح پژوهشی منظور از کتاب کلیه نشریاتی است که بیش از 48 صفحه باشد.
علی رغم جایگاه و نقش ویژه رهبری امام خمینی در مراحل گوناگون شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی، تا به اکنون یک اثر جامع و مستند درباره شخصیت، اندیشه و رفتار سیاسی امام خمینی از منظر مطبوعات، غرب، از نویسندگان و اندیشمندان و پژوهشگران و روزنامه نویسان و هنرمندان و مجموعه افکار عمومی، موجود نمی باشد. شناخت و درک تصویری که اصحاب مطبوعات و رسانه های غربی از امام خمینی و انقلاب اسلامی ارائه کرده اند، می تواند از یک سو آگاهی افکار عمومی را از انقلاب و رهبری آن تعمیق نماید و از سوی دیگر زنگار خطاها و انحرافات احتمالی را از چهره انقلاب بزداید و اهمیت چنین پژوهشی زمانی آشکار می شود که میزان تاثیر رسانه های غربی بر شکل گیری ذهنیت و افکار مردم و رهبران سیاسی غرب و اتخاذ تصمیمات له یا علیه ایران را به درستی در نظر بگیریم، به عبارت دیگر، چنانچه برداشت رهبران و توده های مغرب زمین از انقلاب اسلامی و رهبری آن تصحیح شده و با واقعیت های موجود منطبق شود، انقلاب چهره ای جهانی تر به خود می گیرد.
تصمیم حلقه واسط منویات درون آدمی با جهان واقعی عمل و ملموس می باشد. تصمیم گیری عملی در خلاء نیست و در همین جهان ملموس و مادی عینیت می یابد و رهبر در هر یک از وظایفش ناگزیر به اخذ تصمیم و انتخاب از میان گزینه های فرضی در فراروی خود می باشد.
موضوع تصمیم گیری شامل شناسایی مسائل و حل آنان است و این تصمیمات عموماً یا به صورت فردی و یا سازمانی و در غیر این صورت در شکل فراسازمانی در سطح اجتماع مطرح می شود.
تلاش طرح پژوهشی «طراحی و تبیین الگوی تصمیم گیری امام خمینی» در مسیر معرفی و بازبینی الگو و مدل تصمیم گیری حضرت امام است. و از آنجایی که تصمیمات ایشان بیشتر در سطح تصمیمات اجتماع تبلور یافته است، تلاش این طرح در جهت تدوین مدل تصمیم گیری اجتماعی به دنبال شیوه ای است که در سایر سطوح اجتماع نیز قابل بهره گیری باشد.
آنچه که در اندیشه دینی ما می توان مشاهده نمود، تفاوتهای اساسی با مفهوم غربی «حزب» دارد، اگر آن را به معنای اختلاف رای بر سر اداره کشور بطور کلی احکام ثانویه بدانیم، از همان صدر اسلام وجود داشته و مورد تاکید قرآن نیز می باشد. امام خمینی به عنوان بزرگترین نظریه پرداز و رهبر سیاسی، دینی جامعه مسلمین در عصر حاضر به این مساله توجه کافی داشته است. ایشان فرموده اند میان فقهای اسلام بر سر برخی موضوع ها اختلاف نظر وجود ندارد که نه تنها بد نیست، بلکه امر مبارکی است. زیرا به پیشبرد بهتر امور و سلامت جامعه کمک می نماید. امام در نگاه خود به حزب متاثر از فضای سیاسی کشور بر دو مساله تاکید داشته اند: 1. حزب به معنای جامعه مسلمین که در تعارض با جبهه استکبار جهانی معنی می دهد، 2. حزب به معنای رایج که در درون یک نظام سیاسی عمل نموده، بدون آنکه خط قرمزها را زیر پا بگذارد.
علی رغم آنکه در ابتدای پیروزی انقلاب جوّ بدبینانه ای علیه «حزب» سیاسی شکل گرفته بود. اما این باعث نگردید که بلافاصله بزرگترین حزب سیاسی، انقلابی تحت عنوان «حزب جمهوری اسلامی» با قدرت فوق العاده در بسیج توده ای و توان تشکیلاتی به وجود نیاید. امام خمینی با قدرت کاریزماتیک خود همه جناحها و جریانهای سیاسی را زیر چتر حمایتی خود گرفتند، البته در میان برخی از این گروهها رابطه و مناسبات بهتر و نزدیکتری با اندیشه های امام خمینی داشتند. چنانکه در رقابت میان روحانیون مبارز و روحانیت مبارز به عنوان ترسیم کنندگان عمده جناحهای چپ و راست وجود و رقابت فیمابین هر دو جناح را نعمت تلقی کرده و آن را موجب رشد جامعه می دانستند.
چگونگی ارتباط امام با پیدایش، عملکرد و انحلال تشکلهای سیاسی دهه اول انقلاب به دلیل تسلط گفتمان امام بر جامعه حائز اهمیت است. در دهه (1367 – 1357هجری خورشیدی) قدرت به جای تمرکز در نهادهای حکومتی بیشتر در میان گفتمان امام و مردم نهفته بود و از همین رو رابطه مناسب این گروهها با امام در بسیج مردمی و افزایش توان سیاسی، فکری، بسیار موثر بود.
حزب جمهوری اسلامی که در 29 بهمن 1357 رسماً فعالیت خود را آغاز کرد، می کوشید با شکل دادن به فعالیتهای انقلابی و مردمی، ایجاد انسجام و انضباط در صفوف ملت، از انهدام دستاوردهای انقلاب اسلامی جلوگیری کند و به مراکز هدایت و سازماندهی احساسات و شعارهای ملت انقلابی تبدیل شود. لذا حزب جمهوری اسلامی توسط نزدیکترین یاران امام تشکیل گردید و دوشادوش رهبری و همگام با مردم، فعالیتهای انقلابی خود را از سر گرفت، در نتیجه نظام را از خطر انحراف و شکست رهانید و در خط مقدم علیه نیروهای ضد انقلاب ایستادگی کرد.
این پژوهش می کوشد تا با استفاده از اسناد و منابع اصلی و نیز مصاحبه با فعالان این حزب چگونگی شکل گیری، گسترش، سازمان، ایدئولوژی، خط مشی، عملکرد، مواضع، اقدامات حزب را از ابتدا تا انحلال و تعامل آن با رهبری انقلاب و نهادهای انقلابی و قوای سه گانه بررسی کند و به ابهامات و پرسشهای موجود در این حوزه پاسخ گوید.
امام خمینی به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در طول حیات و مبارزات خویش دوران مختلف را طی کردند که از آن جمله می توان به تبعید ایشان از ایران به ترکیه، عراق و سپس فرانسه اشاره کرد.
ایشان در این مدت که 15 سال به طول انجامید، اقدامات بسیاری را در زمینه های مختلف انجام دادند که مجموع این اقدامات و حرکتها با پشتیبانی قاطع مردم منجر به پپروزی انقلاب اسلامی ایران گردید. پرسشهای اصلی در این پژوهش این است که:
1. تاثیر دوران تبعید امام خمینی در پیروزی انقلاب اسلامی چقدر بوه است؟
2. تبعید امام چه تاثیری در اندیشه و آراء ایشان به جای گذاشت؟
3. دوران تبعید چه امکاناتی را برای تداوم مبارزات فراهم نمود؟
4. حضور امام در کشورهای مذکور چه
تاثیری در روابط مبارزان به وجود آورد؟
5. منابع اطلاعاتی و خبری امام در دوران تبعید کدام منابع بود؟
6.و...
علوم سیاستگذاری به مطالعه و ارزیابی تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های دولتی در زمینه های مختلف می پردازد (برنامه عمل دولتها واحد تحلیلی کلی این شاخه از علوم سیاسی است)
بنیاد معرفت شناسانه این رشته علمی بر این مبنا استوار است که شناخت، تصمیم گیری و تصمیم سازی مستلزم فن و هنر استفاده از تخصصهای گوناگون است. سیاستگذاری برایند تخصصها در مجموعه ای از فنون است که با هم در یک سیاستگذاری دخیل اند. سیاستگذاری پدیده ای منقطع از تاریخ و سنت نیست و سیاستگذار با استفاده از تجربیات اجرایی و بنیادهای هنجاری می تواند از فرایند سعی و خطای دایمی در اداره امور بپرهیزد.
شناخت سیاستگذاری فرهنگی و در دسترس بودن ارزیابی عینی و علمی از سیاستهای گذشته می تواند چراغی فرا راه تصمیم گیرندگان و مدیران باشد تا از تکرار اشتباهات گذشتگان پرهیز نموده و از سوی دیگر با شناخت بستر اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موفقیتهای پیشینیان راه پیشرفتهای آتی را شناسایی نمایند.
بر اساس آنچه گذشت، ارزیابی و تحلیل سیاستگذاری فرهنگی پس از انقلاب اسلامی ضرورت می یابد. ارزیابی علل موفقیتها، شکستها در بستری تاریخی، سیاسی، و جامعه شناختی و راهبردی عینی، کمی و آماری (و در عین حال کیفی) برای انقلابی که اساسی ترین داعیه اش فرهنگی و ارزشی است، ضرورت دارد.
انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب فرهنگی چگونه از آرمان به عمل درآمد و بر آن اساس سیاستگذاری دولتی در زمینه فرهنگ چه لباسی به خود پوشید و چه منش عملی به خود گرفت؟ به لحاظ کمی و کیفی چه تبعاتی داشت و سیاستگذاران برای عملیاتی کردن آن اندیشه ها و آرمانها چه چالشهایی در پیش رو داشتند؟ چه کردند؟ و
چه باید بکنند؟ چگونه می توان اندیشه های آرمانی-ارزشی را در زمینه فرهنگ کاربردی و عملیاتی نمود؟ اندیشه های آرمانی- فرهنگی امام خمینی به چه و چگونه سرنوشتی در سیاستگذرای نهادهای عمومی (اعم از دولتی و غیر دولتی) دچار شد؟ شاخصهای فرهنگی مهمترین ابزار عملیاتی کردن و کاربردی کردن و عینیت یافتن آرمانهای فرهنگی هستند؛ شاخصهای فرهنگی در ایران پس از انقلاب چیست و چگونه بایستی شاخص سازی نمود؟ و...
از آنجایی که امام خمینی چه به عنوان بحثی مستقل نظیر تفسیر سوره حمد و چه به صورت مباحث غیر مستقل در آثار عرفانی، فقهی، اصولی و یا حتی سخنرانی های خود مطالب مبنایی و معارفی در تفسیر ارائه کرده اند. این پژوهش می کوشد تا افزون بر گردآوری و دسته بندی علمی، آنها را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد و قواعد آن را استخراج نماید. تا تفسیرهای مبنایی و خاص امام خمینی که برخاسته از اندیشه ها و آرای فلسفی و عرفانی ایشان است در مقایسه با عرفا و علما و فلاسفه شیعه به شکل روشنی عرضه شود با توجه به فقدان یک پژوهشی علمی جامع و مستند در این حوزه، انجام این پژوهش ضروری به نظر می رسد. نمونه ای از پرسشهای مطروحه در این طرح پژوهشی بدین شرح است: - ایا امام خمینی در تفسیر مبنایی خاصی که برخاسته از اندیشه ها و آرای فلسفی و عرفانی و متکی به قواعد فهم باشند، دارند؟ یا خیر؟
اگر دارند، این مبانی کدامه هستند و چه تفاوتهایی نسبت به سایر عرفای شیعه مانند حیدر آملی و ملاصدرای شیرازی دارد.
ثانیاً: قواعد تاویل و تفسیر تا چه اندازه در مباحث تفسیری ایشان مورد توجه و امعان نظر بوده است؟
فرضیه های مطروحه عبارتند از:
1. امام خمینی بر اساس مبانی عرفانی که داشته اند و آگاهی از قواعد تقسیر در نوشته های پراکنده و مستقل در تبیین مباحث قرآنی این قواعد را پیگیری و لحاظ کرده اند.
2. فرضیه مخالف این است که ایشان در این زمینه چارچوب معینی در تبیین ایات در رعایت قواعد تاویل و تفسیر نداشته اند و از
قواعد تفسیر تخطی کرده اند، در نتیجه مطالبی عرفانی را با مباحث قرآنی تطبیق داده اند.
در تاریخ جنبشها و نهضتهای سیاسی، اجتماعی نحوه خبرگیری و اطلاع یابی از برنامه های دشمن و ضرورت آگاهی بخشی و تبیین اهداف مبارزاتی رهبر از اهمیت شایانی برخوردار است. رژیمهای استبدادی برای جلوگیری از رشد نهضتهای مخالف، دستگاههای پلیسی، امنیتی و جاسوسی خود را با تمام توان از طریق شایعه پراکنی، اختلاف افکنی و تخریب و ترور شخصیت و... به کار می گیرند. از دیگر سو، رهبران انقلابی با استفاده از شبکه های مردمی و عناصر صدیق و وفادار، اهداف انقلابی را دنبال می کنند. این رویارویی طرفین کم و بیش در تمامی جنبشهای تاریخی وجود داشته است. با آغاز نهضت امام خمینی اقشار گوناگون شامل فضلا و طلاب و شاگردان امام خمینی بازاریان، اصناف و دانشگاهیان و برخی اعضای احزاب سیاسی، معدودی از نظامیان و روحانیان شهرهای مختلف، و... در ارتباط با این نهضت قرار گرفتند. تلاشهای دستگاههای امنیتی در جهت شناسایی و خنثی سازی اقدامات حامیان این نهضت بود. بررسی نحوه و چگونگی عنصر تبلیغات و شیوه های جلوگیری موضوع این پژوهش به شمار می اید.
«تدوین اسناد و تاریخ شفاهی عملکرد و فعالیت اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان خارج از کشور و تاثیر آن در نهضت اسلامی ایران به رهبری امام خمینی»
هدف از این طرح بررسی زمینه های شکل گیری، فعالیتهای، عملکردها، اقدام ها، مواضع و جهت گیری های اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان خارج از کشور در مسیر مبارزه با حکومت پهلوی به منظور هدایت و گسترش نهضت اسلامی در خارج از کشور و پیامدها و بازتاب آن در داخل کشور است که می کوشد از طریق مصاحبه با
دست اندرکاران، فعالان و رهبران این حرکت اطلاعات دست اولی از آنها تدارک دیده و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی، اثری علمی، مستند و تحقیقی در چارچوب تاریخ شفاهی فراهم آورد و اسناد مبارزاتی آنها را در 10 جلد به همراه، 2 جلد تاریخ شفاهی بطور مجزا تدوین نماید.
علیرغم اهمیت بسیار زیاد فعالیت ها و اقدامات اتحادیه مزبور، تاکنون تحقیق مستدل و مستندی صورت نگرفته است. در این بررسی قصد پژوهشگر روشن کردن تاریخچه و ابعاد فعالیت اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان خارج کشور، با انتشار اسناد و مدارک مربوطه و نیز جمع آوری و انتشار تاریخ شفاهی، در این خصوص است.
برای انجام این طرح پژوهشی، مراحلی به شرح زیر طی خواهد شد:
1. گزینش نیروهای کارشناسی اسنادی و زبده در امر اخذ مصاحبه جهت شناسایی، طبقه بندی، موضوع نویسی، پیاده سازی اسناد و نیز شناسایی، مصاحبه، پیاده سازی مصاحبه ها و ویرایش آنها.
2. پس از انتخاب نیروهای با کیفیت مطلوب، پروژه مورد نظر در شاخه تاریخ شفاهی و اسناد پیگیری، تنظیم و تدوین خواهد شد.
در بخش مربوط به اسناد، کلیه اسناد مربوط به فعالیتهای اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان خارج از کشور از بدو تشکیل در آرشیوهای مهم کشور مورد مطالعه و بررسی قرار خواهد گرفت.
منظور از کانونها و هیاتهای مذهبی مراکز و هسته های متشکل مذهبی است که در سالهای پس از شهریور 1320 با سرشت دینی و علایق مذهبی- سیاسی به وسیله گروهی از مردم و همیاری نیرو های مذهبی پدید آمده اند و ضمن ارائه خدمات اجتماعی و خیریه ای در حوزه ترویج ارزشهای دینی فعالیت داشتند.
هدف این پژوهش شناسایی و معرفی کانونها و هیاتهای یاد شده و بررسی نحوه شکل گیری و عملکرد آنها و روشن ساختن نقش و جایگاه آنها در نهضت امام خمینی و
تبیین روند دگرگونی گفتمانی آنها از شکل اسلام سنتی به اسلام سیاسی و رادیکال است. از آنجا که انقلاب اسلامی ماهیتی دینی داشته و به وسیله یک اسلام شناس و مجتهد آگاه رهبری شده است، بررسی ابعاد گوناگون نقش آفرینی هیاتها و کانون های مذهبی در فرایند انقلاب اسلامی ضرورتی انکارناپذیر است. زیرا در این حوزه تاکنون پژوهشی عمیق به جز چند مورد مختصر صورت نگرفته است.
روش پژوهش در این تحقیقات تحلیلی- تاریخی است و برای تامین این منظور ضمن استفاده از روشهای کتابخانه ای از روشهای اسنادی و میدانی نیز استفاده خواهد شد.
تدوین مجموعه ای موضوعی از مقالات (در مرحله اول ده مجموعه) با موضوع واژه ها و مفاهیم بنیادین شامل: آزادی، عدالت، جمهوریت، استقلال، هویت، حکومت اسلامی، حقوق اساسی، قانون، مصلحت عمومی و مشروعیت مورد بررسی قرار می گیرد و هر مفهوم در مجموعه ای از مقالات و از منظرهای گوناگون مورد مطالعه و مدافه قرار گرفته و در مجموع به تبیین آن مفهوم به عنوان منبع اساسی و مهم می پردازد. در هر مجموعه مقاله و بررسی ادبیات موجود، مفهوم و واژه و پژوهشهای انجام شده بر روی آن پرداخته می شود و پس از مرور آنها، خلاءهای موجود مشخص شده و بقیه مقالات مجموعه به پر کردن آن خلاءهای پژوهشی خواهد پرداخت، پیش بینی می شود که هر مجموعه بین 12تا 15 مقاله را درباره هر یک از مفاهیم دربرگیرد که تحت نظارت یکی از اعضای هیات علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، مقالات موجود سازماندهی و تدوین می گردد.
هدف این طرح پژوهشی بررسی تطبیقی اندیشه های سیاسی امام خمینی و عقاید سیاسی جان لاک و مونتسکیو در حوزه مباحثی چون آزادی (معنا و حدود آن) و قانون (معنای قانون، نحوه قانونگذاری، چگونگی وضع قانون و اصل تفکیک قوا) است.
ضرورت انجام چنین پژوهشی با توجه به پرسشهای اساسی که درباره نظرگاه شیعه (امامیه) در باب آزادی، قانون و جایگاه این مفاهیم در دنیای امروز وجود دارد، نیک آشکار است. پویایی اندیشه های امام و تاکید بر دو عنصر تعیین کننده زمان و مکان ضرورت پرداختن به آن را هویدا می سازد.
اگر امام خمینی را به عنوان نماد و سمیل تفکر اصیل و ناب اسلامی و جان لاک را نماینده تفکر غرب در نظر بگیریم، هدف کلی این پژوهش دستیابی به یک نقطه مشترک بین دو تفکر به منظور باز نمودن باب مفاهمه و گفت و گو است. روش اجرای این طرح توصیفی و مبتنی بر گردآوری اطلاعات اسنادی و مطالعات کتابخانه ای است.
هدف این طرح، بررسی ابعاد پدیده جهانی شدن و بررسی تاثیرات و پیامدهای آن بر انقلاب اسلامی و ارائه راهکارهای مناسب می باشد.
براساس نظر محقق، جهانی شدن روند مستمر و مداومی است که می توان آن را با استفاده از شاخصهای کمی و کیفی در حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ارتباطی مورد مطالعه قرار داد و تاثیرات مسلم و غیر قابل انکار آن را بر نظامهای ملی و بومی بررسی کرد.
انقلاب اسلامی ایران به عنوان مجموعه تفکرات، سیاستهای و ارزشهای و آرمانهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، یقیناً نمی تواند از تاثیرات جهانی شدن دور بماند، لذا بررسی ابعاد این تاثیرپذیری و یافتن راهکارهایی برای بهره مندی از امتیازات این تاثیر و کنترل تاثیرات منفی از اولویتهای پژوهشی خاصی برخوردار خواهد بود. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش است:
«جهانی شدن چه امتیازات و محدودیتهایی را برای انقلاب ایجاد خواهد کرد و چگونه می توان از مزایای جهانی شدن بهره مند و از محدودیتهای آن کاست؟»
پژوهشگر به دنبال اثبات فرضیات زیر است:
فرضیه 1. ویژگیها و مولفه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هر یک از نظامهای ملی از جمله جمهوری اسلامی ایران میزان دلخواه تاثیرات جهانی شدن را بر آنها و
فرصتها و چالشهای آن را در سطوح داخلی تبیین خواهد کرد.
فرضیه 2. جهانی شدن به عنوان یک روند یکسان ساز، از یکسو چالشهای جدی را بر اصول، ارزشها و آرمانهای انقلاب اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی مستقل ایجاد خواهد کرد و از سوی دیگر فرصتهای مناسبی را برای بهره برداری آن فراهم خواهد آورد.
فرضیه 3. انقلاب اسلامی از توانایی های نظری بالقوه ای برای مواجهه با روند جهانی شدن و استفاده از فرصتهای آن برخوردار است، اما ضعف ساختارهای داخلی خصوصاً در حوزه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی می تواند زمینه های مخاطره آمیز را برای اینده انقلاب فراهم آورد.
روش پژوهش: مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی می باشد که در آن با گردآوری اطلاعات، آمار و داده های کتابخانه ای جهت توصیف و تبیین دقیقی از ابعاد موضوع و در نهایت تحلیلی منطقی به بررسی میزان تاثیر و تاثر متقابل پدیده جهانی شدن و انقلاب اسلامی و ارائه راهکار می پردازد.
به دلیل تازه بودن بحث فقدان منابع مهم در زبان فارسی اکثر منابع لاتین می باشد. در واقع این پژوهش گامی بلند جهت شفاف کردن بحث و تبیین ابعاد موضوع به منظور یافتن زمینه های جدیدی برای پژوهش های گسترده تری در اینده درباره این موضوع مهم خواهد بود.
امام خمینی دارای طیف گسترده ای از آراء سیاسی است که در لابلای آثار متعدد ایشان و تحت عناوین متعدد فلسفی، عرفانی، اخلاقی، فقهی، اصولی و کلامی و... نهفته است. استخراج این آراء و تنظیم آنها در قالب اثری مدون و تحلیل آنها همراه با فهارس موضوعی و الفبایی به عنوان اثری مرجع زمینه و مایه لازم را برای پژوهشهای گسترده در آراء امام خمینی را فراهم سازد. اهمیت دیدگاههای امام خمینی در باب بنیادی ترین مسائل جامعه (مفهوم سیاست، اندیشه های سیاسی، امور سیاسی، روابط بین الملل، سیاست خارجی، سیاست داخلی، سیاستگذرای ملی) بویژه مسائلی چون حکومت، اختیارات حکومتی، نقش مردم، مشروعیت، مشارکت مردمی، قانون،
دین، سیاست، قضا، قوای سه گانه حکومتی و... بویژه برای پژوهشگران، مراکز پژوهشی، دانشگاهها، حوزه های علمیه، کتابخانه ها به عنوان یک اثر مرجع و مادر اثری (کتابخانه ای) و نیز برای علاقه مندان بویژه نسل جوان که آشنایی اندکی با دیدگاههای امام خمینی دارند، بارز و روشن است.
با توجه به این نکته که درباره کتابها و پایان نامه هایی که در مورد انقلاب اسلامی و امام خمینی آثار کتابشناسی مختلفی تدوین شده است، در خصوص مقالاتی که با موضوعیت امام خمینی و انقلاب اسلامی تدوین شده اند، جای چنین پژوهشی بطور مدون خالی است.
در صورتی که بخش عظیمی از منابع و ادبیات مربوط به امام و انقلاب در قالب «مقاله» به رشته تحریر درآمده است و بخش مهمی از این مقالات در نشریات گوناگون و پراکنده درج شده است.
به علاوه، مقالات عمدتاً مطالب را به اختصار و دقت نظری پژوهشی بیشتر نسبت به کتابها مورد توجه قرار داده و غالباً در بررسی آنها پیش از چاپ ارزیابی شده که بر اهمیت آنها می افزاید. بر همین با توجه به اهمیت این منابع و فقدان پژوهشی مدون، در این طرح کوشش می شود تا خلاء پژوهشی و کمبودها در قالب یک اثر جامع و کتابشناسانه مرتفع شود.
اطلاعات این تتبع شناسی شامل عنوان موضوع، نام نگارنده مقاله، مترجم، نشریه، چکیده و فهرست موضوعی و الفبایی خواهد بود.
در این طرح پژوهشی، کوشش می شود کلیه مطالعات، تحقیقات و آثار منتشر شده درباره تبیین جامعه شناختی انقلاب اسلامی که حد نصابی از کیفیت علمی و پژوهشی را دارا هستند، براساس شاخصهای تعریف شده و ارزیابی همکاران و پژوهشگران طرح به نحوی علمی خلاصه و معرفی شوند. در معرفی این آثار و تحقیقات کوشش می شود
محتوای آن در پاسخ به پرسشهای بنیادی و استاندارد شده مندرج در تحقیق استخراج و ارائه گردند.
معرفی هر یک از کتابها، حداکثر شامل (5) صفحه (300) کلمه ای و هر مقاله حداکثر (2) صفحه (300) کلمه را در بر می گیرد. نمایه های موضوعی، عنوانی و نام صاحب اثر نیز درباره معرفی شده تهیه می گردد. محدود منابع و آثاری که ارزیابی خواهند شد، بدین شرح است:
کلیه کتب، مقالات و پایان نامه های دانشگاهی (پایان نامه های خارج کشور صرفاً در مقطع دکتری و داخل کشور و مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) که در زمینه تبیین انقناب اسلامی از سال 1357 تا پایان سال 1379 (همزمان با پایان سال 2000 میلادی) منتشر یا دفاع شده اند، در محدوده کشورهایی که اطلاعات مربوط به آنها از طریق نهادها و شبکه های اطلاع رسانی شناخته شده بین المللی و موجود در داخل کشور قابلیت دسترسی دارند و آثار آنها به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه نگارش یافته و منتشر شده اند، مشروط بر آن که از لحاظ عملی و استانداردهای پژوهشی حد نصاب لازم را بر اساس ارزیابی مقیاس مورد نظر طرح و کمیته علمی همکاران طرح احراز نمایند، محدوده طرح را ترسیم و تعیین می کند.
شایان ذکر است در محدوده موضوعات جامعه شناختی تبیین انقلاب اسلامی پس از تهیه معرفی نامه و تلخیص هر یک از کتابها و مقالات توسط پژوهشگران و همکاران طرح مواد و مطالب تهیه شده توسط شورای علمی و نظارتی طرح بررسی و ارزیابی نهایی خواهد شد. مواد و مطالب تایید شده شورای علمی و نظارتی، در تنظیم گزارش نهایی طرح مورد استفاده و بهره برداری قرار خواهد گرفت.
این طرح پژوهشی، کوششی است برای شناسایی و تعریف و تحدید نسبتاً دقیق مجموعه موضوع های پژوهشی مرتبط با اندیشه های امام خمینی و انقلاب اسلامی که در چارچوب ملاحظات ذیل محدود و معرفی می شود:
الف) احصاء و استقراء تام موضوعات پژوهشی در حوزه مورد نظر داعیه این طرح
نیست دستیابی به مجموعه ای از موضوعات که حتی الامکان پهنه ای نسبتاً منسجم از قلمرو پژوهش را معرفی نماید و دستمایه ای نستباً کارآمد برای ارائه به صاحبنظران را فراهم آورد و جلب پژوهشگران را تسهیل نماید، ملموس ترین هدف مورد نظر طرح است.
ب) اگر چه عنوان طرح «اندیشه امام و انقلاب اسلامی» را پهنه موضوع معرفی کرده است، ولی به لحاظ محدودیتهای تخصصی مجری و مجموعه همکاران قابل دسترسی و ضروریات حفظ انسجام نسبی موضوعات و روابط درونی آنها، اولاً موضوع شناسی اندیشه امام خمینی به حدود متعارف دانش نظام دانشگاهی کنونی جامعه ما محدود و منحصر می شود و تتبعات موضوعی براساس سبک و سیاق و دامنه علوم معهود حوزوی در محدوده این طرح نمی گنجد. دیگر اینکه از مجموعه علوم و معارف نظام دانشگاهی، اختصاصاً رشته های فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآنی و حدیث، حقوق عمومی، حقوق خصوصی، حقوق جزا و حقوق بین المللی (عمومی)، عرفان اسلامی، فلسفه و کلام اسلامی و کلام جدید، جامعه شناسی، علوم سیاسی و روابط بین الملل، روانشناسی، تعلیم و تربیت، اقتصاد، مدیریت تاریخ و ادبیات فارسی، مورد نظر این طرح است و مباحث مرتبط با سایر رشته ها داخل در قلمرو این طرح نمی گنجد. البته مباحث و موضوعهای بین رشته ای که حداقل یک طرف آن به رشته های فوق الاشاره مربوط گردد، می تواند در قلمرو طرح منظور شود. سخن دیگر آنکه مطالعات مرتبط با انقلاب اسلامی به موضوعهای مطروحه در حیطه علوم سیاسی، روابط بین الملل، جامعه شناسی، مدیریت، تاریخ و ادبیات منحصر می گردد و موضوع هایی که به شناخت و اداره جامعه فعلی ایران مربوط باشد، اگر صرفنظر از تاثیرپذیری و ارتباط نسبتاً صریح آن با اندیشه امام یا انقلاب اسلامی مطروح گردد، در قلمرو طرح قرار نمی گیرد.
ج) در زمینه هر یک از موضوع های پژوهشی این مجموعه، سعی می شود حتی الامکان اطلاعاتی به شرح زیر فراهم اید.
1. ضرورت و اهمیت موضوع
2. تعریف فنی موضوع و تحدید آن
3. مفروضات، پرسشهای اساسی، فرضیات یا دیگر مولفه های معرف موضوع پژوهشی که حسب مورد موضوعیت خواهد داشت.
4. معرفی اجمالی سابقه پژوهشی موضوع و ادله توجیه این پژوهش در مقایسه با سوابق
آن.
5. اشاره به چارچوبهای نظری و احتمالی و رئوس کلی روش پژوهشی متناسب با موضوع.
6. استادان و صاحبنظران که برای ارزیابی، نظارت، راهنمایی، مشاوره، اجرای طرح پژوهشی یا همکار اجرایی موضوع پژوهشی ذیصلاح شناخته می شوند.
د) به منظور حفظ حقوق معنوی صاحب نظرانی که در تعریف و تحدید موضوع های این طرح با مجری همکاری خواهند نمود، مجموعه دست اندرکاران اجرای این طرح و مراحل تکمیلی آن، اخلاقاً متعهد می شوند برای انجام پژوهش در موضوع مورد نظر، حسب موقعیت، شرایط و انتخابات آن صاحبنظران، اولویت با مشارکت خود آنان باشد.
این طرح، نقشه تبعیدی ها را در چگونگی گسترش ابعاد انقلاب و نهادیتاً شکل گیری آن بررسی می کند و سعی دارد تا نشان دهد که عملکرد ده ساله پایان رژیم پهلوی در دستگیری یاران امام و فعالان سیاسی، مذهبی یکی از عوامل احیاء و گسترش ابعاد انقلاب و ثمردهی آن بود و مباحث در آن درباره گروههای شغلی چون روحانیون، دانشگاهیان، کارمندان، بازاریان، کارگران و... را شامل می شود. تا کنون نظرات مختلفی در تحلیل وقوع انقلاب ایران ارائه شده است، ولی با فراگیری و شعله ور شدن ناگهانی آن در فرصتی اندک چندان مورد توجه نبوده است. این طرح بر آن است تا نشان دهد که عملکرد دوران ده ساله پایانی رژیم شاه در دستگیری و «تبعید» یاران و شاگردان و علاقه مندان به آراء و افکار امام، یکی از عوامل موثر و کلیدی در گسترش شعله های انقلاب اسلامی بوده است. حضور اجباری علماء روحانیان و نخبگان حوزه دانشگاه در مناطق مختلف، فرصتی را برای مبارزان راه امام فراهم می ساخت تا به عنوان سفیران نهضت امام خمینی پیام انقلاب امام را به اقصی نقاط کشور برسانند و زمینه گسترش پیام انقلاب اسلامی فراهم ساختند.
با توجه به اهمیت منبع شناسی برای پژوهش در زندگی و آراء اندیشه ای امام خمینی و نقش ایشان در مراحل مختلف انقلاب اسلامی و تاریخ ایران که به منزله پایه نخستین برای هرگونه پژوهش اینده در این زمینه محسوب می شود و متاسفانه به رغم بدیهی بودن با تاخیری طولانی صورت می پذیرد، طرح پژوهشی کنونی که ناظر به منابع آلمانی زبان (اعم از کتابها، مقاله های مجله و نشریه های علمی و تخصصی و مقاله های عمومی) است، در سه مرحله به اجرا درمی اید و امید است اثری سودمند برای محققان و پژوهشگران و بنیانی برای فعالیت های پژوهشی متعدد اینده باشد. اطلاعات این منبع شناسی بر حسب عنوان، نام نگارنده، نام مترجم، محل انتشار، سال انتشار، ناشر، تعداد شمارگان و... (اطلاعات منبع شناسی) و همچنین طبقه بندی مطابق The Saurus (فرهنگ جامع، مجموعه اطلاعات یا منتخبات) و فهرستهای موضوعی ارائه خواهد شد. در مرحله اول طرح (کتابشناسی) نزدیک به پنج هزار عنوان کتاب در فاصله سالهای 2000- 1978 میلادی در این زمینه منتشر شده، معرفی خواهد شد.
هدف از اجرای این طرح، تدوین تحولات جمهوری اسلامی به سبک روز شمار کرونولوژیک یا تقویم نگارانه است تا تصویری شفاف و علمی از رخدادی دهه دوم انقلاب به منظور شناخت دقیق تر و همه جانبه تر پدیده انقلاب اسلامی ارائه شود. بدیهی است که این طرح به دلیل ماهیت توصیفی، فاقد فرضیه یا پرسش اصلی است. اما ماهیت و ضرورت اجرای آن به دلیل نیازهای فراوان پژوهشی، فقر فزاینده ادبیات تحقیقی در این حوزه، نیک آشکار است.
روش گردآوری اطلاعات در این طرح هم کتابخانه ای، هم اسنادی، آرشیوی و هم استفاده از مصاحبه و تنظیم پرسشنامه به هنگام ضرورت است، لذا منابع آن بسیار گسترده خواهد بود. حاصل این پژوهش تدوین اثری ماندگار، جامع و مرجع برای کاوشگران علوم اجتماعی، مورخان، محققان
رشته های ذیربط، سیاستمدارن، مبلغان، برنامه ریزان امور فرهنگی و محافل مختلف علمی خواهد بود.
این طرح با استفاده از آخرین روشهای متداول در پژوهشهای تقویم نگارانه، رویدادها را به ترتیب زمان وقوع آنها، فارغ از هر گونه ارزیابی، تحلیل، قضاوت و جهت گیری تنها براساس اهمیت رخدادها به شکلی بی طرفانه، موجز و همراه با منابع مربوطه تدوین خواهد نمود.
سازماندهی این پژوهش می تواند براساس سالشمار یا براساس رویدادهای مهم و حساس تاریخ صورت پذیرد. درباره روش پژوهشی در این طرح لازم به یادآوری است که روزشمار کرونولوژیک یکی از بنیادی ترین پژوهشهای رایج در حوزه علوم اجتماعی بویژه تاریخ است که در ایران از سابقه طولانی برخوردار نیست. تازه بودن این نوع پژوهش سبب شده است تا روش موجود تقویم نگاری از استحکام و قوام علمی لازم برخوردار نباشد. بویژه آنکه اغلب این تکاپوها از سر تفنن و با هدف مرتفع نمودن نیازهای فوری جامعه صورت پذیرفته و با دغدغه های پژوهشی و بهره گیری از آخرین روشهای علمی همراه نبوده است.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن سال 1357 هجری خورشیدی کشور ما را نیازمند نظم حقوقی جدیدی کرد که می بایست جایگزین نظم حقوقی پیشین می شد. هر انقلابی ماهیتاً مدعی وضعیت زیست شناسی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی و اقتصادی بهتری است که آن را از موقعیت پیشین متمایز می گرداند، انقلاب اسلامی ایران نیز به همین وضعیت و سرنوشت وفادار ماند و نظام سیاسی- حقوقی پیشین را مردود اعلام کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون اساسی مشروطیت که دستاورد انقلاب مشروطه و بر بنیاد نظام سلطنتی استوار شده بود، برانداخته شد و نظام جمهوری اسلامی جایگزین آن گشت که عقلاً و منطقاً خود نیازمند یک قانون اساسی نوین بود. نخستین قانون اساسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در آذرماه سال 1358 هجری خورشیدی از تصویب ملت گذشت، ولی ابتدا در تاریخ
چهادرهم تیرماه همان سال قانون انتخابات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی (مشهور به خبرگان قانون اساسی) از تصویب شورای انقلاب گذشت. مجلس خبرگان قانون اساسی در تاریخ بیست و هشتم مرداد سال 1358 هجری خورشیدی تشکیل شد و به بررسی پیش نویس قانون اساسی و سایر متونی پرداخت که به شیوه های گوناگون به دبیرخانه مجلس خبرگان قانون اساسی واصل شده بود.
مجلس خبرگان در تاریخ بیست و چهارم آبانماه سال 1358 هجری خورشیدی در شصت و هفتمین و آخرین جلسه خود متن قانون اساسی را به تصویب رساند. قانون اساسی که مشتمل بر دوازده فصل و صد و هفتاد و پنج اصل می شد،در همه پرسی یازدهم و دوازدهم آذر ماه سال1358 هجری خورشیدی با کسب اکثریت نزدیک به اتفاق آراء شرکت کنندگان در همه پرسی از تصویب ملت نیز گذشت و نظام جمهوری اسلامی ایران رسماً صاحب قانون اساسی جدید، مدون و مکتوب شد.
با گذشت 12 سال از رحلت جانسوز امام خمینی، هنوز تبیین دقیق و موشکافانه ای از سیره عملی آن حضرت در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی (بین سالهای 1368- 1357هجری خورشیدی) صورت نپذیرفته است. برخی از مشکلات جاری نظام جمهوری اسلامی و برداشتهای بعضاً متعارض جریانهای سیاسی کشور از دیدگاهها و مواضع امام خمینی، همگی حاکی از فقدان شناخت صحیح و همه جانبه از سیره نظری و عملی آن یگانه دوران معاصر و جهان اسلام است.
گرچه سیره عملی امام خمینی تنها به دوران پس از انقلاب اسلامی محدود و محصور نمی شود و ردّ پای فعالیتهای سیاسی، اجتماعی ایشان را می توان از سالهای حاکمیت رضاخان پی گرفت. اما بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی و تلاش و مجاهدتهای ده ساله ایشان در رهبری و هدایت آن، فصل پربار و کاملاً متمایزی از حیات سیاسی آن پیرفرزانه که روشن شدن ابعاد و زوایای این دوره کمک شایان توجهی
به درک وضعیت سیاسی جاری ایران و راه برون رفت از معضلات و بن بستهای آن می کند.
هدف اصلی این پژوهش، پاسخ به پرسشهایی از این قبیل است:
ایا گفتمان خودی و غیرخودی، گفتمانی خلق الساعه و مربوط به تحولات پس از دوم خرداد 1376 است یا سابقه های طولانی داشته و مربوط به پیش از تحولات دوم خرداد 1376 است. منطق معرفتی و عوامل ساختاری و سازنده این گفتمان و تداوم آن در فرایند انقلاب اسلامی چه بوده و ایا در گذر زمان دچار تغییرات مفهومی و مصداقی گشته است؟ بنابراین، هدف این پژوهش، جست و جوی ریشه گفتمان خودی و غیرخودی در تاریخ انقلاب و اندیشه امام خمینی و شناخت دلایل بروز و ظهور و چگونگی مکانیسم عمل آن، یافتن ساز و کارهای درونی و چگونگی به حاشیه راندن خودی ها و علل تفوق تلقی بنیادگرایی از گفتمان خودی و غیرخودی و نیز تاثیرات و الزامات آن در عرصه سیاست و اجتماع است.
شناخت امام خمینی به عنوان تاثیرگذارترین چهره سیاسی معاصر که علاوه بر سالهای مبارزه، تحصیل، تدریس و کسب مراتب بالای معنوی موفق به تشکل حکومت و هدایت آن تا پایان عمر شده، حائز اهمیت است.
امام خمینی شخصیتی چند بعدی است که در سیاست، عرفان، حکمت، فلسفه، فقه، اخلاقی و تفسیر صاحب نظر و حتی صاحب سبک است.
ایشان در مراحل مختلف زندگی خود تصمیمات خاصی را اتخاذ کرده که منشا آثار بزرگی بوده است. در این میان یافتن چرایی اقدامات امام، نقش تعیین کننده ای در شناخت و درک او و آرمانهای مورد نظرشان خواهد داشت.
به همان دلیل که علوم رجال، درایه، حدیث و سایر علوم برای تشخیص و درک درست فرمایشات پیامبر اسلام(ص) و ائمه
هدی(ع) به وجود آمد، بنیانگذار بزرگترین نهضت آزادی طلبانه معاصر نیز در مدلی کوچکتر نیازمند همین ویژگی است.
در غیر این صورت، همانگونه که تا کنون شاهد بوده ایم و به مصداق هر کسی از ظن خود شد یار من، جملات و سیره آن حضرت مورد تفسیر و بهره برداری سلیقه ای قرار می گیرد. به نظر می رسد پژوهش مذکور پیرامون چرایی رفتار امام و یا رفتارشناسی امام، ما را به تهیه چارچوبی مشخص برای ورود به این عرصه مهم علمی و پژوهشی رهنمون شود.
در این طرح، پایان نامه های دانشگاهی که در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری درباره شخصیت و دیدگاههای امام خمینی به رشته تحریر در آمده است، مورد نقد و بررسی و معرفی قرار می گیرند و ضمن شناسایی آنها اقدام به تهیه کتابشناسی می نماید و در نهایت موضوع های تخصصی
موجود در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی را مورد ارزیابی قرار داده و مشخص می کند که چه تعداد و چه موضوع هایی به صورت پایان نامه عرضه شده است و دانشگاهها و مراکز علمی و پژوهشی را با اعلام حجم پایان نامه های هدایت شده معرفی خواهد کرد و زمینه لازم را برای تعیین و مشخص نمودن موضوع های پایان نامه ای جدید و هدایت مراکز تحقیقات و پژوهشی فراهم می سازد.
اساساً چون هدف این طرح شناسایی و معرفی پایان نامه های تحصیلی مقاطع فوق الاشاره کلیه مراکز آموزش عالی و پژوهشی در کشور حول محور اراء و اندیشه های امام در سالهای 1379-1362 هجری خورشیدی است، مراحل ذیل توسط پژوهشگر انجام خواهد یافت:
1) شناسایی پایان نامه ها
2) دسته بندی موضوعی پایان نامه ه
3) تهیه کتابشناسی براساس (عنوان پایان نامه ها، نام استاد راهنما و مشاور، نام دانشجو، نام دانشگاه، سال نگارش و دفاع، شماره شناسه)
4) تهیه برنامه نرم افزاری کتابشناسی مذکور برای بهره برداری رایانه توسط پژوهشگران و علاقه مندان
این طرح می تواند گام اولیه ای برای شناخت وضع موجود در قلمرو پژوهشی دانشگاهی با محوریت آراء و اندیشه های امام خمینی و برنامه ریزی برای هدایت پژوهشگران در حیطه موضوع ها و محورهای جدید درباره اندیشه و آراء امام خمینی باشد. همچنین این طرح می تواند به شناسایی مراکز آموزش عالی و اساتیدی که کار تحقیقاتی و پژوهشی بیشتری در این باره انجام داده اند، کمک شایانی نماید.
شخصیت اجتماعی و سیاسی امام خمینی بویژه اندیشه های ایشان به میزان قابل توجهی متاثر از حوادث تاریخی و شخصیتهایی است که طی سالهای حیات ایشان بروز یافته و نقش آفرینی کرده اند. هدف این طرح، روشن ساختن زوایای دیگری از شخصیت پیچیده رهبر انقلاب اسلامی است و می کوشد به این پرسش در ارتباط با امام پاسخ گوید که ایا تاریخ شخصیت امام
خمینی را ساخته است یا ایشان تاریخ را ساخته اند. در این طرح، حوادث مهم تاریخی در ابعاد ملی و محلی در فاصله های سالهای 1300-1280 شمسی (تولد تا بیست سالگی) مورد بررسی قرار گرفته و نحوه ارتباط آن با زندگی امام و اثراتی که بر شخصیت و زندگی و اندیشه ایشان گذاشته اند، روشن خواهد شد.
انقلاب اسلامی به عنوان یکی از دگرگونیهای معظم تاریخ بشر نیازمند پژوهشهای گسترده و ژرف علمی و با روشها و شیوه های گوناگون از جمله به سبک روز شمار است. زیرا از حوزه هایی که ادبیات پژوهشی آن بسیار فقیر و ناچیز می نماید، روزشمار (کرونولوژیک) یا ثبت تقویم نگارانه تحولات سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی است تا تصویر روشن، علمی و شفاف از رخدادهای انقلاب در مرحله اسقرار و نهادسازی نظام جمهوری اسلامی به دست داده شود و پدیده بزرگ انقلاب اسلامی هر چه بیشتر شناخته شود. روش پژوهشی در این طرح پیروی از آخرین و پیشرفته ترین سبک و الگوی علمی تقویم نگاری کرونولوژیک است که براساس آن رخدادها و حوادث تاریخی به ترتیب زمان وقوع آنها نگارش خواهند یافت.
بدیهی است از هرگونه ارزیابی، تحلیل و قضاوت خودداری خواهد شد. ملاک و معیار اصلی، اهمیت رخدادها و بازتاب بی طرفانه آن به شکلی موجز و همراه با منابع مربوط به آن است.
هدف از این طرح پژوهشی، نمایاندن مفهوم و تعریف خودی و غیرخودی از منظر امام خمینی به عنوان معمای انقلاب اسلامی است تا با توجه به حساسیت ها و پیچیدگی فضای سیاسی، اجتماعی موجود در ایران امروز به شفاف سازی و مشخص کردن دوستان واقعی و دشمنان انقلاب اسلامی بپردازد و بر این اساس بتوان موضوع را از منظری عمیق تر مورد ارزیابی قرار داد. زیرا هر انقلاب در بطن خود خط و مرزی میان هواداران و مخالفان خود ایجاد می کند و
انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. محدودیتهای زمانی این طرح از آغاز دهه 1340 تا رحلت امام خمینی در خرداد 1368 خواهد بود. از جمله تئوریهایی که برای تبیین انقلاب اسلامی به کار گرفته شد، می توان به نظریه «بسیج منابع» چارلز تیلی اشاره کرد که در جست و جوی تاثیرات نیروهای ساختاری بلندمدت است که درصدد بررسی کنش جمعی آگاهانه و عقلانی است و به وضعیت بسیج چالشگران اصلی یعنی روحانیون، روشنفکران، طبقه متوسط جدید، بازاریان و طبقه کارگر صنعتی می پردازد. از دیگر تئوریهایی که به تبیین انقلاب اسلامی پرداختند، به اجمال می توان نظریه های مارکسیستی، سیستم اقتصادی جهانی، تئوریهای دولت، نظریه استراتژی مبارزه، تئوریهای امنیتی و استراتژیکی، جامعه شناسی دین و... را نام برد. از این میان نظریه هایی که به تحلیل انقلاب اسلامی ایران پرداخته است، تنها نظریه پردازی که مدعی مدلی از انقلاب ایران است، نظریه «میشل فوکو» است که تحت تاثیر اندیشه های پست مدرن و نظریه «چهره چهارم قدرت» به تبیین انقلاب ایران پرداخته است.
از آنجایی که تحقیقاتی از این دست براساس مدل و پارادیمی شکل می گیرد، طرح مذکور درصدد آن است که با تلقیقی از مدل «تیلی» و نظریه «پست مدرنیستی» به تحلیل ادبیات انقلاب اسلامی بپردازد. فوکو معتقد است اگر چه رهبران انقلاب تبلور و زبان انقلابمند و به بیان نیازهای توده انقلابی همت می گمارند، ولی در شکل دادن مفاهیم و اصطلاحات، نقش روشن و غیر قابل انکار دارند. به همین منظور، پژوهش فوق کوشش خواهند نمود به یکی از مفاهیمی که در حال حاضر نقش مهمی در تشخیص دوستان و دشمنان انقلاب از ادبیات سیاسی انقلاب ایفا می کند، بپردازد. «خودی و غیر خودی» از جمله مفاهیمی هستند که بسیاری از سیاسیون و جناحها و احزاب در حال حاضر برای تخطئه یکدیگر بدان متوسل می شوند.
این گروهها، حرفها و استدالالهای خود را مستند به آراء و اندیشه های امام خمینی می نمایند و در عین حال بعضاً آنها را با نتایج مورد نظر می آمیزند. بنابراین یکی از ادله اصلی و اهداف اساسی طرح مذکور این است که با روشن شدن مفهوم «خودی و غیر خودی از منظر امام خمینی» در شفاف ساختن فضای سیاسی و اجتماعی و نمایاندن دوستی ها و دشمنی ها به دور از شعارها در مسیر انقلاب کوشا باشد.
ارزشهای اجتماعی، از مقولات مهم در عرصه اجتماعی و از جمله مفاهیم مورد توجه جامعه شناسان است. از این نظر که ارزشهای اجتماعی بر روند تحولات اجتماعی تاثیر گذارند و نقشهای محدوده سازی و مقدورسازی (Enabling) در پیشرفت اجتماعی ایفاء می کنند. لذا توجه به آن واجد اهمیت است. به علاوه، اینکه در گفتمان جاری در عرصه های سیاسی، اجتماعی، در جامعه ما این مفهوم به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد. از سوی دیگر، با توجه به پیوند ارزشهای اجتماعی با نظامهای ارزشی و ایدئولوژی ها، بنا به تنوع این نظامهای ارزشی اهمیت مساله ارزشها وابسته به نظام ارزشی است. لذا ارزشهای مطرح شده از سوی هر نظام ارزشی و ایدئولوژیکی می تواند با دیگری متفاوت باشد. بر این اساس، این نکته حائز اهمیت است که از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و ایدئولوژی حاکم بر آن، چه ارزشهایی مورد تاکید توجه واقعی شده است، یا به عبارت دیگر، اولویت گذاری و ترجیحات ارزشی ایشان در دوران مختلف حیات اجتماعی، اعم از دوران مبارزه و دوران حکومت، چه بوده است؟
ایا تغییراتی در آنها مشاهده می شود یا در اندیشه ایشان ارزشها از روند و تاکید یکسانی برخوردار است. لذا این پژوهش بطور کلی در صدد پاسخگویی به مسائل مطروحه فوق است.
روش پژوهشی «مطالعه اسنادی» و «استفاده از تحلیل محتواکمی» در برخی زمینه ها و تحلیل روند طولانی خواهد بود و هدف آن دستیابی به ارزشهای مورد تاکید امام در تمام دوره ها و استفاده از آنها در سیاستگذاریهای فرهنگی- سیاسی است.
پرسشهای مطروحه در این پژوهش بدین شرح است:
1. ارزشهای اجتماعی در اندیشه امام خمینی چیست و از چه ویژگیهایی برخوردار است؟
2. ارزشهای مورد نظر امام در طول تاریخ حیات اجتماعی (مبتنی بر مستندات صحیفه نور) چیست؟
3.کدام ارزشها در طول زمان در منظر ایشان دچار نوسان شده و کدام یک از جایگاه ثابت یا متغیر برخوردارند؟
علی رغم آنکه درباره شخصیت، مبارزات و دیدگاههای شهید مصطفی خمینی به صورت پراکنده در قالب مقالات و کنگره ها، مطالبی ارائه شده است، ولی تا به حال اثر و تالیف جامع و مستندی در این زمینه فراهم نشده است. بویژه اسناد و خاطرات زیادی که در دسترس بوده و برای بررسی زوایای گوناگون زندگانی و دیدگاههای شهید مصطفی خمینی اهمیت ویژه ای دارند و تاکنون مورد بررسی و مداقه قرار نگرفته اند. برای اجرای این طرح، اسناد با ارزشی در مراکز اسناد انقلاب اسلامی (که حدود 5 جلد پرونده ساواک مربوط به آقا مصطفی و بیش از 120 جلد پرونده شهربانی و ساواک درباره امام و پرونده سایر مبارزین مرتبط وجود دارد) و آرشیو موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و سایر مراکز اسنادی در دسترس دارند. اهمیت موضوع پژوهشی بدین خاطر است که شخصیت آقا مصطفی نقش مهمی در روند نهضت اسلامی داشته و به واسطه انتساب ایشان به امام، نقش موثری در مراحل گوناگون نهضت ایفا نموده و پیامدهای شهادت ایشان هر یک به نوبه خود تاثیر مهمی بر تاریخ انقلاب اسلامی داشته است که تاکنون مورد بررسی مستند و دقیق و مستقلی واقع نشده است.
همانگونه که تمامی شاخه های علوم انسانی تاکید می کنند، «انسان» موجودی اجتماعی است و هنگامی می تواند به رشد همه جانبه دست یابد که در بستر اجتماع قرار گیرد و دوری و انزوا از اجتماع، نوعی بیماری محسوب می شود. انسان در اجتماع همواره در حال تاثیرگذاری و تاثیرپذیری است، هر چند که میزان تاثیر گذاری و تاثیرپذیری در انسانها به یک اندازه نیست. برخی در اجتماعی که زندگی می کنند، بیشتر تاثیرگذارند و برخی دیگر تاثیرپذیرند.
در اجتماع هر از چندگاهی، رهبرانی مصلح پیدا می شوند که در پی تاثیرگذاری می باشند، رهبرانی که می کوشند تا اجتماعی که در آن زندگی می کنند، از هر گونه کژی و آلودگی به دور باشد و به پاکی و صدق و صفا دست یابد. اما ایا به راستی این رهبران،
چه هنگام موفق خواهند شد؟ اصلی ترین عامل موفقیت آنان، روی آوردن اعضای اجتماع یعنی مردم به آنان می باشد، یعنی مردم سخن و هدف و راه آنان را بپذیرند و پیرویشان نمایند. به عبارت دیگر، هنگامی که رهبران مصلح، پیروز می شوند که مردم تحت تاثیر افکار و عقاید آنها قرار گیرند.
این همان چیزی است که نفوذ اجتماعی (Social Influence) نامیده می شود. نفوذ اجتماع عبارت است از نفوذی که مردم بر عقاید و رفتار یکدیگر می گذارند. در واقع نفوذ اجتماعی موضوع مطالعه یکی از شاخه های علم روانشناسی است، یعنی «روانشناسی اجتماعی».
با توجه به این مطالب، درمی یابیم که برای فهمیدن پیروزی یک انقلاب مردمی، یکی از راهکارها، شناختن میزان نفوذ اجتماعی رهبران آن انقلاب است.
امام خمینی بزرگترین رهبر انقلاب مردمی در عصر حاضر می باشند که کلام پرنفوذشان بر مردم در برابر نیرومندترین قدرت منطقه یعنی رژیم پهلوی قدرت ایستادگی و مبارزه بخشید.
هدف این پژوهش بررسی و شناخت نفوذ اجتماعی رهبری امام خمینی، به عنوان بزرگترین رهبر مردمی معاصر است.
پیش از این، طرح سه مجلد از نهضت امام خمینی توسط پژوهشگر تدوین و انتشار یافته است، جلد چهارم از هفت عنوان کلی به شرح ذیل تشکیل می شود:
1. توطئه اسلام زدایی
2. تداوم نهضت روحانیت
3. روابط شاه و «اسرائیل»
4. سیاست آمریکا در ایران
5. خفقان و جنایات
6. حرکتها و جریانهای سیاسی درون مرزی و برون مرزی
7. رهبری نهضت از تبعیدگاه
زندگینامه مردان بزرگ همواره یکی از منابع جذاب و خواندنی تاریخ بشری است. بدون شک سرگذشت زندگی امام خمینی از جمله پدیده های مهم تاریخی قرن بیستم است. علاوه بر آن، تاریخ شکوهمند انقلاب اسلامی و دوران معاصر کشور ایران جدا اززندگی ایشان نمی تواند باشد.
امروزه نگارش آثار تاریخی براساس ترتیب زمانی (کرونولوژی) یکی از شیوه های متداول تاریخ نویسی است. تاکنون درباره زندگی امام خمینی چنین شیوه ای به کار گرفته نشده است. برهمین اساس، تالیف کتاب مرجعی که هم دربرگیرنده زندگینامه امام خمینی باشد و هم براساس گاهشماری تنظیم شده باشد، می تواند یک کتاب مرجع در زمینه تاریخ. انقلاب اسلامی و در عین حال کتابی خواندنی برای استفاده عموم در زمینه سرگذشت زندگی امام خمینی باشد.
گسترش استبداد سیاسی و وابستگی استعماری ایران در عصر پهلوی؛ پیش در آمد انقلاب اسلامی
از آنچه که ساخت سیاسی ایران در طول دوره حیات تاریخی خود بویژه در دوره معاصر بر بنیاد استبداد مطلقه استوار بوده، هدف این طرح تمهید مقدمات نظری و تاریخی برای ریشه یابی انقلاب اسلامی ایران و تبیین جهت گیری امام خمینی علیه حکومت پهلوی و شناخت زیرساختهای تکوین شعارهای اصلی انقلاب اسلامی بویژه شعار اصلی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی است. با دگرگونی مناسبات خارجی و تحول شرایط سیاسی و فرهنگی ایران در صدر دوره قاجاریه به بعد، تغییرات اجتماعی و سیاسی با آهنگی آمیخته به تلاطم و نوسان، به سوی مبارزه با استبداد و تحدید آن در قالب نظامی با حداقل مشارکت مردمی جهت گیری کرد. مقاومت در برابر سیاستهای استبداد که از عصر ناصری به بعد، با ستیز علیه استعمار نیز همراه شد، سرانجام مقدمات نهضت مشروطیت را فراهم آورد و مهیای تغییراتی وسیع تر در ابعاد گوناگون حیات اجتماعی ایران شد.
هدف از این طرح پژوهشی، آشنایی با عمق مباحث نظری امام خمینی در قلمرو معارف دینی و مقایسه تطبیقی آراء ایشان و اقوال مختلف و بررسی دیدگاهها، شرح مبانی نظری عارفان، علمای اخلاقی، مفسران و فلاسفه در آراء و آثار امام خمینی خواهد بود. دیدگاههای امام در تقابل یا تطابق و نقد آثار دیگران در حوزه عرفان، فلاسفه، اخلاق و... در کلیه آثار ایشان
پراکنده است.
اکثر تالیفات و آثار منتشره قابلیت آن را ندارند که دقیقاً محققان و علاقه مندان را از طریق فهارس، نمایه ها به مباحث فوق راهنما باشند و جامعیت دیدگاههای امام در برخوردهای علمی با آثار و تالیفات دیگران را به نمایش گذارند. یکی از راههای شناخت عمق اندیشه و آراء بزرگان در مقایسه با آراء دیگران در طرح موضوع واحد میسور است. از این رو نیاز به گردآوری نقدهای علمی امام از دیدگاهها و آراء دیگران احساس می شود.
هدف این طرح پژوهشی، شناسایی و تعریف لغات، واژه ها و اصطلاحات عرفانی و اخلاقی امام خمینی است که به شکلی مشروح به تبیین و تدوین این مهم همت گمارد. مباحث عرفانی در عرصه عرفان عملی و نظری از پیچیدگی و سنگینی خاص خود برخوردار است. خصوصاً مسائل و موضوعاتی که از قلم عرفانی در سطح و ارتفاع عرفانی امام خمینی مطرح گردد.
این طرح تا حدودی می تواند مبین و مفسر مباحث و اصطلاحات بغرنج عرفانی در ابعاد نظری و عملی آن بوده و علاقه مندان را با عمق مضامین و اشارات و استعارات در این حوزه رهنمون باشد، تا خوانندگان و علاقه مندان ضمن آشنایی با فرهنگ اصلاحت مذکور، از برداشتهای متفاوت و متعارض با دیدگاه و اندیشه امام مصون باشند. به عبارت دیگر، این طرح می تواند واسطه ای بین علاقه مندان و اندیشه عرفانی ایشان در شناخت اصطلاحات و عبارات غامض و پیچیده محسوب گردد.
در نظام سیاسی مردم سالار مشارکت سیاسی نقش عمده ای در اداره امور به عهده دارد. مشارکت سیاسی بستر لازم رابرای رقابت سیاسی گروههای اجتماعی فراهم می نماید. رقابت سیاسی از طریق انتخابات مختلف تجلی می یابد، مشارکت و به تبع آن رقابت سیاسی همانند شمشیری دولبه است که می تواند آثاری سوء یا مطلوب برای اثبات نظام سیاسی به همراه داشته باشد. حفظ ثبات نظامهای سیاسی مهمترین دل مشغولی
نظامهای سیاسی است. چون در یک نظام مردم سالار از مشارکت گریزی بحثی نیست، لاجرم دل مشغولی عمده این خواهد بود که چگونه باید رقابت سیاسی را سامان دهیم تا در پرتو آن ثبات سیاسی نظام در اعلا مرتبه حفظ گردد.
جمهوری اسلامی ایران نیز جزء نظامهای سیاسی است که مردم سالاری یکی از ویژگیهای عمده آن است و بالاجبار دل مشغولی پرسش این پژوهش در ارتباط با مشارکت مردمی در اموری است که مطابق قانون اساسی مجاز شمرده شده است. بنابراین، پرسشهای اصلی و فرعی پژوهش بدین شرح است:
1.رقابت سیاسی چیست؟
2.ثبات سیاسی چیست؟
3. چه پیوند نظری بین ثبات سیاسی و رقابت برقرار است؟
4. این پیوند در نظامهای سیاسی مردم سالار چگونه تبیین شده است؟
5. از لحاظ تاریخی بین رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در ایران چه پیوندی برقرار بوده است؟
6. در دوره جمهوری اسلامی وضعیت تعالی این دو چگونه بوده است؟
7. برای ایران جمهوری اسلامی به چه مدل رقابتی می توان متصور بود که ثبات را در بالاترین درجه تامین کند.
بدون تردید بعد اصلی انقلاب اسلامی تحت رهبری و هدایت امام خمینی، بعد فرهنگی آن است که تا اعماق جان مردم ایران و مسلمانان نفوذ اجتناب ناپذیر داشته است، در این رهگذر موسیقی ایرانی و ملی ما با تاثیرپذیری شگرف از دیدگاههای فرهنگی، سیاسی، مذهبی امام خمینی و الهام از فتاوی تاریخی و شجاعانه ایشان، فضایی نو برای اندیشیدن یافته است و بررسی تاثیر این اندیشه ها در بخشهای مختلف قابل بررسی خواهد بود. اهداف و آثار این طرح پژوهشی بدین شرح است:
1. ایجاد خودباوری و غرور ملی در عوامل گوناگون اعم از پژوهشگران، آهنگسازان، غزلسرایان، خوانندگان و نوازندگان و دست اندرکاران تولید آثار موسیقایی.
2. اثبات توانایی اسلام در استفاده
حماسی و انسانی از هنر موسیقی در قالب عرفانی و انسانی با موازین اسلامی.
3. شکوفایی استعدادهای نهفته و پنهان که به هر دلیل امکان بروز و ظهور نیافته بودند.
4. پاسداری از میراث فرهنگی موسیقایی در قالب مقامی، حماسی، سنتی و مذهبی در ایران.
5. ارائه و صدور موسیقی ایرانی به نقاط گوناگون جهان بخصوص کشورهای آسیایی میانه و غرب آسیا.
6. استفاده مثبت و سازنده از موسیقی در تحرک و پویایی و ایجاد روحیه حماسی و خودباوری در دوران اولیه انقلاب و سپس در دوران حماسه دفاع مقدس در بین جوانان و رزمندگان.
7. تلفیق موسیقی با اشعار و تصانیف برگرفته از متون دینی و ملی و عرفانی و همچنین آثار شاعران معاصر در ایجاد روحیه حماسی و خودباوری و بازگشت به خویشتن در ملت ایران.
همه موارد فوق الذکر تاثیر و تاثری از نگاه بیدارگرایانه و زمان شناسانه امام در تغییر و تحول در هنر ملی و مذهبی ماست.
تولید فیلم (صنوبر): فرازهایی از زندگی امام خمینی در دوران نوجوانی
شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران و ستاد پیگری و نظارت بر ترویج اندیشه های امام خمینی
موضوع این طرح عبارت است از ساخت و تولید برنامه تلوزیونی «صنوبر» با ساختار داستانی از فرازهایی از دوران نوجوانی امام خمینی در شرایط خاص تاریخ و اجتماعی ایران بوده، مشتمل بر چهار قسمت 50 دقیقه ای تلویزیونی و دو فیلم سینمایی در قطع 35 میلیمتری.
حقوق تلویزیونی مجموعه به شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی و حقوق سینمایی آن به ستاد پیگیری و نظارت بر ترویج اندیشه های امام خمینی تعلق خواهد داشت.
این اثر گویای فرازهای تاریخی دوران نوجوانی امام خمینی در شرایط تاریخی، اجتماعی و حکومتی ایران است که تصویری قریب به واقعیتهایی از حکومت خان زده ایران و ظلم و ستم خوانین است. در این فیلم، نقش حضور بیگانگان (روس ها و...) را در آن منطقه (خمین) بازگو می کند.
برداشتها و تقسیرهایی که از تلقی امام خمینی از مفهوم آزادی صورت می گیرد، اغلب مبتنی بر نظریه های فراگیر و با ایدئولوژی مدون هستند و از این رو با توجه به ریشه و سابقه ای که در تفکر معاصر کشور دارند، مجموعاً رو به سوی مطرح کردن معنا و فلسفه ای برای جمهوری اسلامی دارند که مطابق با فحوای دکترینی آنهاست. اگر نقد موثری براساس تجربیات انقلاب اسلامی و براساس شناخت درست مواضع و تفکر امام خمینی از این تفاسیر صورت نگیرد، در اینده انحصار درک امام خمینی و انقلاب اسلامی در دست کسانی قرار می گیرد که تحت تاثیر تئوری های انتزاعی، هر دو را جز نتیجه ای بی اهمیت برای ساختارها و روندهای پراهمیت نمی دانند. افزایش نگرش های دکترین و مسلکی به خاستگاه انقلاب اسلامی، تداوم و اینده آن، در کنار خلاء هر گونه مفهوم بندی موثر از پشتوانه فکری بهمن 1357 نهایتاً فضایی را در برابر ما ترسیم می کند که در آن، به آنچه خود کرده ایم، از زوایه نگاه دیگران می نگریم و این، گونه ای اضمحلال و فرمایش برای اهداف و اندیشه های امام خمینی است.
راه حل این معضل بزرگ نظری، عبارت از درک وفادارانه و بی واسطه مجموع تلقیات امام خمینی از مفهوم آزادی و صورتبندی مفهومی آن تلقیات در قالب نظریه ای «غیرپیشینی» است که با این حال که کاملاً قابل مقایسه و تطبیق به قرائت های دیگر از آزادی در ایران معاصر باشد.
هدف این پژوهش، داوری و قضاوت امام را درباره روایتهای گوناگون از مفهوم آزادی در تفکر معاصر سیاسی ایران ارزیابی می کند. برای نیل به این هدف، پاسخ به پرسشهایی از این دست ضروری است:
اولاً: باید در بیابیم نظریه آزادی امام، در وضعیت مستقل خود، چیست؟
ثانیاً: این نظریه محتوی چه داوری درباره تاریخ اندیشه آزادی در ایران مدرن است؟
همچنین هدف آن است که بررسی شود تصور امام خمینی از آزادی بطور اصولی خارج از اندیشه مدرن جدایی دولت و جامعه مدنی و نیز جدایی دین از سیاست قرار دارد و امام هر دو مورد را در طول هم و نه در عرض یکدیگر می دیدند.
دامنه موضوعی طرح پژوهش تولید کتابهای کودک در مقطع تحصیلی دبستان به شش گروه کلی تقسیم خواهد شد:
1. خاطرات، 2. ساده سازی بیانات امام، 3. تاریخ زندگی و مبارزان، 4. آموزش، 5. شعر، 6. داستان
امروز برای ایجاد ارتباط با نسل کودک، نوجوان و جوان بایستی اقدامات گسترده ای در زمینه های فرهنگی، هنری و اجتماعی به عمل اید. تحقیقات نشان می دهد که موثرترین شیوه های تبلیغی برای جذب کودکان و نوجوانان شیوه های فرهنگی و هنری مناسب می باشد. لذا تولید کتاب کودک با استفاده از محتوای کارشناسامه و جذابیتهای بصری می تواند یکی از گامهای اساسی در جهت معرفی و ترویج اندیشه های امام خمینی برای نسل کودک جامعه باشد.
ویژگیهای اجرایی طرح
1. بهره گیری از آخرین شیوه های ارتباط بصری با کودک
2. استفاده از تکنیکهای جدید تولید کتاب (پاپ آپ، ترانسپارنت و...)
3. تولید مقرون به صرفه با توجه به امکانات چاپخانه موسسه
روز شمار (کرونولوژی) یکی از شیوه های متداول تاریخ نویسی است، این روش قدمت پنجاه ساله دارد و در سالهای اخیر مورد توجه اکثر مراکز پژوهشی و تحقیقاتی علوم انسانی قرار گرفته است، در این روش حوادث و وقایع تاریخی براساس زمان وقوع تنظیم گردد.
پدیده انقلاب اسلامی با توجه به ویژگیهای کم نظیری که دارد، توجه پژوهشگران و محققان داخلی و خارجی را به خود جلب نموده است. یقیناً آماده سازی، تنظیم و تبویب منابع اولیه حوادث و وقایع انقلاب اسلامی، گامی اساسی در جهت تسریع در شناخت آن خواهد بود. در این مسیر تدوین روزشمار به عنوان یکی از منابع مورد نیاز پژوهشگران و محققان، امری لازم و ضروری به نظر می رسد.
این طرح پژوهشی در حوزه های گوناگون هنر، فرهنگ و فلسفه یکی از مهم ترین طرحهای ستاد پیگیری و نظارت بر ترویج اندیشه های امام خمینی است که با مشارکت «فرهنگستان هنر» به مدت دو سال انجام خواهد شد. دیانت به مثابه جهان بینی ویژه ای که تمامی شئون هستی انسان را در بر می گیرد، در باب هنر چگونه نظریه ای دارد؟ حکمت- به معنای فرزانگی ویژه ای که از عالم غیبت و غیبت عالم ملهم است، چگونه با هنر دینی ارتباط می یابد؟ حکمت و دیانت و هنر چه روابط متقابلی با یکدیگر دارند؟ پشتوانه فکری و نظری آنچه که هنر دینی نامیده می شود، چیست و چه ارتباطی میان نظریه دینی درباره انسان و جهان از یک سو و هنر از سوی دیگر وجود دارد؟ نمادهای دینی و زبان رمزی ویژه آنها چگونه در عرصه آفرینش هنری نمود می یابند؟ ایینها و مناسک چگونه در هنر متجلی می شوند؟ ایا امام خمینی و دیگر عارفان و حکیمان مسلمان در این زمینه به بحث پرداخته اند؟ و اگر پرداخته اند، ورود و خروجشان در مباحث چگونه بوده است؟ عناصر برجسته اندیشه ای در هر گونه هنر دینی چیست؟ این پرسش و پرسشهایی از قبیل، عمده ترین موضوع هایی است که پژوهش مزبور درصدد یافتن پاسخ های جامع و مانع برای آنهاست. سایر موضوعهای مطروحه بدین شرح خواهند بود.
1. هنر قدسی و غیر قدسی و دینی
2. مبانی نظری هنر دینی چیست؟
3. تاثیر متفکران بزرگ جهان بر حکومت هنر دوره ای اسلامی
4. مساله شرق و غرب در هنر
5. مساله «حسن» و «جمال» در عرفان و حکمت اسلامی
6. تجلی زیبایی نامحسوس در عناصر محسوس
7. نقش عالم واسطه خیال و مثالی در هنر و حکمت هنر دوره اسلامی
8. مساله ماده و صورت در حکمت هنر دوره اسلامی
9. موضوع الهام و مکاشفه در حکمت هنر دوره اسلامی
10. مساله زبان در هنر دینی
11. مساله تهذیب و صفای باطنی به عنوان رابطه هنرمند با جهان هنری
12. مساله زبان رمزی در شعر و هنر
اسلامی
13. ادوار تاریخی هنر اسلامی چیست؟
14. مقایسه مساله ناخودآگاهی عارفانه و ناخودآگاهی در هنر معاصر غربی
15. تاثیر مبانی حکمی هنر اسلامی در عینیت تاریخی و مصادیق عینی
16. هنر برای هنر یا هنر برای تعالی بخشی به هستی و حیات
17. نیهیلیسم و الهیات هنر
18. هنر در اصالت وجود و اصالت وجود اسلامی
19. کاتارسیس و عروج روان در هنر عرفانی و دینی
20. مساله تاویل و تفسیر متن هنری از دید عرفا و حکم
21. مقایسه شعر امام با دیگر شعرای عارف
22. تاثیر امام بر جریان هنر اسلامی
23. پست مدرنیسم، مدرنیسم و هنر اسلامی
این طرح در نظر دارد کلیه مراکز و مجامع آموزش عالی و مدیریت در کشور (اعم از دولتی، آزاد، وابسته به سازمانهای دولتی) را شناسایی و کلیه اطلاعات مربوط به نوع رشته ها و مقاطع آنها را به همراه محتوای دوره های مربوط جمع آوری نموده و سپس از طریق بررسی و تجزیه و تحلیل تطبیقی، کمبودهای مربوطه را از دید مدیریت و رهبری امام خمینی استخراج نماید.
بدیهی است به دنبال انجام چنین بررسی و تجزیه و تحلیلی، خلاءها و کمبودهای مربوطه از جهت مدیریت و رهبری امام خمینی معلوم می گردد و با روشن شدن چنین کمبودها و نقصانهایی، زمینه های لازم جهت برنامه ریزی آموزشی و گنجاندن مباحث مربوطه به مدیریت و رهبری امام خمینی در آن فراهم می گردد.
این طرح پژوهشی از نظر شروع و اجرا به سال 1379 معطوف بوده و از نظر مکانی کلیه مراکز و مجامع آموزش عالی مدیریت
در کشور را شامل می شود. از نظر زمانبندی مراحل برای طرح پیش بینی می شود که حداکثر ظرف مدت شش ماه انجام بپذیرد و مراحل چهارگانه ذیل را شامل می شود:
1. شناسایی کلیه مراکز و مجامع آموزش مدیریت در محدوده داخل کشور
2. گردآوری اطلاعات مربوط به دوره ها و محتوای آنها
3. بررسی و تجزیه و تحلیل تطبیقی محتوای دوره های مزبور
4. تهیه گزارش نهایی (خلاءها، کمبودها و نقصانها و...)
پیش بینی می شود که سازمانهایی نظیر:
الف) سازمانهای آموزش مدیریت دولتی و صنعتی
ب) سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
ج) کلیه مراکز و مجامع آموزش مدیریت درکشور (دانشگاهها، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی) از نتایج این طرح استفاده نمایند.
بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از موضوع های مهمی است که هر چند تک نگاری های گوناگون در خصوص مقاطع متفاوت آن وجود دارد، اما منبع منسجم، جامع و در عین حال مختصری که بتواند چشم انداز کاملی از این تحولات را ترسیم کند، وجود ندارد که این پژوهش با هدف پر کردن این خلاء و تدوین مجموعه ای منسجم و توصیفی تحلیلی از تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی طراحی شده است که در نهایت می تواند ضمن غنا بخشیدن به حوزه مطالعات انقلاب اسلامی، منبع مناسبی را برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه مندان که مایل به مطالعه این تحولات می باشند، فراهم آورد.
این پژوهش ضمن مروری گذرا بر علل شکل گیری و چگونگی روند شکل گیری انقلاب، به تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب به صورت تفصیلی خواهد پرداخت.
و در این ارتباط به نحوه تثبیت انقلاب و شکل گیری نهادهای سیاسی، احزاب و گروههای سیاسی موثر در انقلاب، نقش و تاثیر امام خمینی، بحرانهای مهم پس از انقلاب (قومی، منطقه ای، سیاسی فرهنگی، مساله گروگانگیری دوران هشت ساله جنگ تحمیلی) و همچنین تحولات اجتماعی پس از انقلاب اسلامی و برنامه های توسعه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور پس از دوران جنگ تحمیلی، سیاست خارجی و تحولات پس از دوم خرداد 1376 هجری خورشیدی خواهد پرداخت.
این پژوهش به دنبال علت یابی این مهم است که چه چیزهایی باعث می شود که دو مرجع تقلید شیعه در موقعیتی قرار می گیرند که یکی از نسب به حکومت و مسائل مربوط به آن نظر خاصی می دهد و دیگری نظریات متفاوتی در این زمینه ارائه می دهد.
ایا اوضاع و احوال محیط بر آنها تاثیر گذاشته است؟ یا سلایق متفاوت بوده است؟ یا اختلاف استادان در عرصه فکر در این دو نحوه برداشت مختلف موثر بوده است؟ یا اینکه حتی اختلاف شاگردان در افکار این بزرگواران موثر است؟ وقس علیهذا.
به هر حال بررسی ریشه های اختلاف علماء و بخصوص اختلاف این دو مرجع بزرگوار که در این زمان ظهور و بروز داشته است، در این طرح پژوهشی بررسی خواهد شد که برای بسیاری از علاقه مندان و پژوهشگران مثمرثمر خواهد بود و موضوع قابل طرح می تواند بررسی اختلاف در اصول و فتاوی را شامل گردد و اینکه عده ای از علما به چه دلیلی اصول مبانی دیگران را قبول ندارد؟ چرا طرز تفکر عده ای در اصول و مبانی فقهی با دیگران اختلاف مبنایی دارد؟ ایا همه این مسائل به حجیت عقل در بین علمای شیعه بر می گردد یا علت آن را باید در جای دیگری یافت.
هدف این طرح پژوهشی شناسایی جریانهای فکری سیاسی تاریخ معاصر و بررسی چالشهای سه جریان مهم
«سنت گرایی»، «غرب گرایی» و «نو اندیشی دینی» و مقایسه و عرضه جریانهای مختلف فکری مذکور با مبانی و افکار سیاسی امام خمینی می باشد.
در این طرح، ضمن گردآوری و تنظیم آثار سیاسی- اجتماعی از مشروطیت تاکنون به بررسی جریانهای مختلف فکری و نقد آنان با تکیه بر آثار و اندیشه های امام خمینی پرداخته می شود.
به نظر محقق، این پژوهش می تواند نتایج زیر را در برداشته باشد:
1. جمع آوری و دسته بندی آثار سیاسی عمده از مشروطیت تاکنون (3 یا 4 جلد)
2. جریان شناسی و تحلیل گرایشهای مختلف اندیشه سیاسی تا سال 1357 و با تکیه بر اندیشه ها و مواضع سیاسی امام خمینی (3 جلد).
الف) جریان شناسی اندیشه های سیاسی سنتی شیعه
ب) جریان شناسی اندیشه های سیاسی غرب گرا: گرایش های لیبرال و گرایش های مارکسیستی
3. جریان شناسی و تحلیل تفسیرهای گوناگون جناح های درون نظام جمهوری اسلامی ایران (از اندیشه ها و مواضع امام خمینی از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون در 2 جلد):
الف) جریان شناسی اندیشه های سیاسی جناح راست
ب) جریان شناسی اندیشه های سیاسی جناج چپ
پیش بینی می شود که حاصل پژوهش تولید 5 تا 6 جلد اثر در قلمرو طرح پژوهشی باشد. به علاوه، پیش بینی می شود که حدود 3 تا 4 جلد مجموعه آثار عمده سیاسی و معاصر برای استفاده پژوهشگران، دانشجویان و مراکز علمی- تحقیقاتی علاقه مند به موضوع تدوین خواهد شد.
این مجموعه آثار به همراه زندگینامه و اهم تلاشهای علمی- سیاسی نویسندگان خواهد بود. به نظر می رسد که از جمله فوری ترین نتایج و دستاورد این پژوهش، تهیه منابع لازم برای دو عنوان درسی: الف) شیعه و حکومت در دوره مشروطه، ب) سیاست و حکومت در جمهوری اسلامی ایران. هر کدام به ظرفیت 2 واحد بررسی برای رشته های تحصیلی علوم سیاسی، علوم اجتماعی و تاریخ در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد خواهد بود.
روش پژوهش، تحلیل گفتمانی است که پس از جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و در صورت لزوم، مصاحبه انجام خواهد گرفت.
انقلاب اسلامی در مقایسه با سایر انقلابها و حرکتهای مردمی که در دهه های اخیر در عالم واقع شده اند، ویژگیهایی دارد که به آن تمایز و برجستگی خاصی را می بخشد که در این بین یک ویژگی از اهمیت بیشتر و روشن تری برخوردار است و آن کیفیت رهبری انقلاب اسلامی است که شاید بتوان گفت عمده ترین عامل حدوث و بقاء انقلاب اسلامی بوده است و از این جهت نقش رهبر کبیر انقلاب و آثار و افکار ایشان در ارائه طریق هدایت امت اسلامی نقشی یگانه و بی بدیل بوده است. امام خمینی عمدتاً علل و زمینه های انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی را دو علت و زمینه عنوان می کردند: اوضاع ایران پیش از انقلاب و عوامل پیروزی انقلاب اسلامی.
این تحقیق در حوزه مطالعات میدانی و به صورت پیمایشی یا زمینه یابی انجام خواهد شد. بدین صورت که در یک مقطع زمانی خاص (تحقیق عرضی) به مطالعه متغیرهای مورد مطالعه پرداخته و تصویری از وضعیت موجود ارائه می شود.
ابزار اندازه گیری این پژوهش پرسشنامه می باشد. این پرسشنامه ها با مشاوره و مصاحبه با استادان، صاحبنظران و نویسندگان و پژوهشگران و با استفاده از آثار انتشار یافته امام خمینی (صحیفه امام دوره 22 جلدی و دیگر آثار انتشار یافته و تحقیقات انجام شده) تهیه می شود.
روایی (Validity) این ابزار از نوع روایی محتوایی و روایی سازه ای می باشد، در مورد روایی محتوایی، بعد از تهیه و مشاوره با صاحبنظران مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد و در مورد روایی سازه ای از روش تحلیل عاملی (Factor Analysis) بهره مند خواهیم شد و اعتبار (Reliability) آن نیز بعد از اجرای آزمایشی پرسشنامه اولیه (Pretest) بر روی حداقل صد نفر از مردم بویژه جوانان از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ محاسبه می شود و بعد از نهایی شدن پرسشنامه کار اجرای نهایی آغاز خواهد شد. در این پژوهش از آمار توصیفی (مانند میانگین، نما، میانه، درصد، توزیع فراوانی و...) و آمار استنباطی شامل جداول توافقی، آمار، خی دو، آمار T استودنت، تحلیل واریانس Anova، تحلیل رگرسیون، تحلیل عاملی و دیگر آمارهای پیشرفته چند متغیره
استفاده خواهد شد و برای ورود داده ها، تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزاری spss/win استفاده خواهد شد.
در اسلام چه راهبردهایی برای اداره جامعه اسلامی در طول زمان ارائه شده است؟ این پرسشی است که با پاسخهای متعددی مواجه شده است. در حالی که بعضی هیچ راهبردی را در عرصه جامعه نمی پذیرند، عده ای در مقابل به کفایت آموزه های دینی برای تشکیل یک نظام کامل سیاسی اعتقاد دارند. در این میان، بطور مسلم یکی از مهم ترین دستورهای دینی که می تواند بخشی از این نظریه را تامین کند، نقش شورا در حکومت اسلامی است. شورا می تواند در عرصه مشروعیت و تصمیم سازی حکومت ایفای نقش کند. در این زمینه کار تحقیقی مستقلی صورت نگرفته و تلاشی در جهت هر چه روشن تر کردن زوایای این بحث و تاثیر آن ساختار سیاسی از دیدگاه اسلام بایسته است. پرسشهای مطروحه در این پژوهش به شرح ذیل است:
1) نقش شورا در حکومت اسلامی
2) نقش شورا در مشروعیت حکومت اسلامی چیست؟
3) نقش شورا در مکانیزم تصمیم سازی دولت اسلامی چیست؟
4) دیدگاه امام خمینی و حقوق اساسی جمهوری اسلامی در دو عرصه فوق چیست؟
یکی از مسائل بسیار مهم در جوامع بشری، دستیابی به بهترین ساختار و مدل حکومتی است. از دیرباز این مساله مورد توجه فیلسوفان سیاسی همچون سقراط، افلاطون و ارسطو بوده است. در دروه اسلامی نیز هم در منافع اصیل دینی، کتاب و سنت و هم سیره رهبران معصوم(ع) و هم در اندیشه عالمان دینی این مساله مورد توجه و عنایت بوده است. در دوره جدید با طرح مباحث مربوط به حقوق طبیعی و ظهور اندیشه های اومانیستی و لیبرالی، جایگاه مردم در حاکمیت بیشتر مورد توجه قرار گرفت، بطوری که دموکراسی به منزله برترین دستاورد بشری در عرصه سیاست مطرح شد و در تمام کشورها مردم گرایی و بعضاً مردم سالاری باب شد. در اندیشه سیاسی شیعی آنچه از
پیشینیان به جای مانده است، بیش از آنکه به ساختار حکومت بپردازد، به مباحثی چون شرایط حاکم و حقوق تکالیف وی پرداخته است، گرچه پاسخ این پرسش که چگونه باید حکومت کرد؟ و مباحث مربوط به مبنای الزام در متون اصیل دینی قابل اصطیاد است.
امام خمینی با طرح اندیشه جمهوری اسلامی، به نوعی مدل حکومتی مردم سالاری را ارائه کردند، ولی با توجه به مبانی فقهی ایشان در بحث ولایت فقیه، اظهار نظرهای ایشان در دوران رهبری انقلاب اسلامی و سیره نظری و عملی ایشان برداشتهای متعدد از دیدگاه ایشان درباره نقش و جایگاه مردم ارائه شده است. این مساله هم به لحاظ دینی و هم از منظر اندیشه امام، مساله ای قابل بررسی و تحقیق و برای جامعه امروزی ما نیز راهگشاست. پرسشهای قابل طرح در این پژوهش بدین شرح است:
1) مبانی نظری مردم سالاری دینی چیست؟
2) نقش مردم در مشروعیت حکومت مردم سالاری دینی چیست؟
3) گونه های مشارکت مردم در دولت دینی کدام است؟
4) شیوه های نظارت مردم بر حاکمان در دولت مردم سالار دینی کدام است؟
5) حریم زندگی خصوصی در دولت مردم سالار دینی چگونه ترسیم می شود؟
6) آزادی های مشروع سیاسی، مدنی مردم در دولت دینی چیست و چه مرزهایی را دارد؟
پس از رفراندوم فرودرین 1358 هجری خورشیدی و تغییر نظام حکومتی در ایران امام خمینی به تحقق دومین مرحله از وعده خویش که در پاریس و بهشت زهرا نوید آن را داده بود، همت گماشت و مجلس موسسان که بعدها ازآن به «مجلس خبرگان قانون اساسی» یاد شده، تاسیس شد. این اقدام که در نوع خود در تاریخ معاصر ایران بی سابقه بود، توانست مفهوم و چارچوب حقوقی نوینی را برقرار کند که مجموعه اندیشه ها و آرمانهای نیروهای انقلابی را در خویش جای دهد. به واقع مجلس خبرگان قانون اساسی که شان تاسیسی داشت، توانست جمهوری اسلامی را برگرفته از متون و منابع اصیل دینی و آرمانهای سیاسی و یک دوره مبارزه سیاسی و آرمانهای مطرود شده مشروطیت و تجربه های جهانی مبارزان مسلمان در ایران تحقق بخشد.
بررسی چگونگی تاسیس این نهاد و تاثیر گسترده آن بر فرایند تحول پیش نویس قانون اساسی و نقش اساسی آن در فرایند استقرار نظام جدید، مبارزات پارلمانی و توجیه و تفسیر آنها از حکومت دینی مبتنی و بر فقه شیعه در ایران و نگرشها و دیدگاههای گوناگون درباره جمهوری اسلامی و استقرار نظریه ولایت فقیه در یک چارچوب حقوقی و کارکرده های گسترده سیاسی آن از مهم ترین دستاوردهای مجلس خبرگان محسوب می شود که تا پیش ازآن در حوزه رفتار سیاسی، اجتماعی در ایران سابقه نداشت. در واقع برای اولین بار بود که علما ماموریت یافتند تا تمامی آرمانها و آمال سیاسی خود را در چارچوب نظامی نوین مطرح و تحقق بخشند، در این فرایند نحوه شکل گیری قانون اساسی و سیر تحول و تصویب آن در ارتباط با نیروهای داخل و خارج از مجس خبرگان و چالشهای سنت گرایان و تجددخواهان در خور توجه و امعان نظر است، امری که در انتخابات مجلس خبرگان به منصه ظهور و بروز رسید.
این طرح پژوهشی تلاش دارد به پرسشهایی از قبیل پرسشهای ذیل پاسخ گوید:
1) روند شکل گیری جمهوری اسلامی و چگونگی حل تعارضهای تایخی میان جمهوری و آرمانهای دینی- سیاسی شیعه
2) سیر تدوین پیش نویس قانون اساسی و دیدگاههای گوناگون پیرامون آن
3) بررسی ساختار مجلس خبرگان و نیروهای اجتماعی موثر در آن
4) سیر تحول در تدوین قانون اساسی در مجلس خبرگان و مبارزات پارلمانی و گرایشهای گوناگون آن
5) بررسی تحول در ساختار قدرت و توزیع قدرت سیاسی در قانون اساسی
6) بازتابهای اجتماعی، سیاسی تدوین قانون اساسی و تاثیر آن بر نگرش نیروهای اجتماعی
علیرغم گذشت بیش از دو دهه از انقلاب اسلامی، هنوز یکی از حوزه ها و ابعاد مهم و در عین حال مغفول مانده اندیشه امام خمینی، تبیین نظریه انقلاب است. نظریه انقلاب امام خمینی بخشی از نظریه عام تغییر ایشان است که غایت انگار و معطوف به کمال مطلوب است.
در این نظریه، حرکت به سوی ایجاد حکومت و جامعه صالح ضرورت انقلاب است. هدف انقلاب، براندازی نظام نامطلوب و تخریب جامعه ناصالح و ایجاد حکومت و جامعه ای صالح است. استراتژی انقلاب، بسیج همگانی همه افراد و گروههای جامعه از طریق تظاهرات و ابزار مخالفتهای عمومی بدون استفاده از ابزارهای خشونت آمیز چون جنگ مسلحانه، کودتا و ترور است.
انقلاب دارای مراحل سه گانه تبلیغ و آماده سازی، قیام و هدایت آن تا براندازی و تاسیس نظام مطلوب است. این پژوهش می کوشد مولفه های اصلی نظریه انقلاب را در اندیشه امام تبیین نماید. ضرورت انقلاب، علل و اهداف آن، استراتژی، ساز و کار و برنامه انقلاب، وظایف رهبری و توده ها و پیامدهای انقلاب، دستاوردها و آسیب شناسی آن را از نگاه امام خمینی مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد.
پژوهش در این زمینه که «کدام اندیشه توانسته است در پایداری و خودباوری گروهی اندک، چنان موثر واقع شود که حوزه را توانی روز افزون بخشد و این اندیشه همچنان توانسته است ادامه یابد تا دوره ها و سالها بیش از آن؟!» موضوعی است که می توان در جهت یافتن پاسخ آن تلاش و تتبع نمود.
مقایسه ای ساده بین شخصیت، منش و دیدگاههای روحانیون پیش از امام و روحانیون پس از دوران ظهور اندیشه امام خمینی می تواند محور بحث و پژوهش این طرح را روشن سازد. ایا دیدگاه به کارگیری همه نیروهای مادی و معنوی در جهت حاکمیت الله، قابلیت مقایسه با اندیشه های پیشین را دارد؟ تا جایی که حتی امکانات و وجو هات شرعیه را قابل استفاده در جهت رفاه حال محصلین یا فقرا نمی دیدند؟ و برخی از آنها معتقد بودند باید وجوهات را تا ظهور امام زمان(عج) در زیرزمین دفن کرد؟
این پژوهش در نظر دارد همه دیدگاههای امام خمینی را مورد کاوش قرار دهد و سپس با نگاهی واقع بینانه به بررسی بنشیند که ایا کدامین اندیشه، منش و رفتار امام با چه میزانی توانسته است در حوزه های علمیه و پرورش یافتگان آن تاثیرگذار باشد؟ ایا آن نظمی که در رفتار عملی امام روایت شده و آن صلابت و قاطعیتی که در کردار ایشان
دیده شده و یا در مورد ارتباط متقابل با مردم و یافتن مخاطبان بسیار گسترده در جامعه؟ و بسیاری از منشهای دیگر ایشان کدام یک و تا چه میزان توانسته است حوزه های علمیه را در جهت افکار و اندیشه خود به بیش برد؟
پاسخ به هر یک از این پرسشها و بسیاری پرسشهای دیگر، می تواند در پایان و هنگام به ثمر رسیدن نتیجه این پژوهش بیان شود.
هدف از این طرح، بررسی و تبیین یکی از مهم ترین رخدادهای تاریخ انقلاب اسلامی است. حادثه ای که دومین حلقه شتاب دهنده حرکت نهضت به سوی انقلاب اسلامی یا حلقه اتصال قیام 19 دی قم به قیام 10 فروردین یزد و جهرم می باشد و در حقیقت حرکتی بود که نهضت اسلامی را وارد مرحله خشونت انقلابی نمود که در اندک زمانی با رهبری عام امام خمینی به پیروزی دست یافت.
پرسشهای قابل طرح در این پژوهش:
1) قیام چگونه به وقوع پیوست؟
2) قیام چه بازتاب و واکنشی در مجامع داخلی و خارجی داشت؟
3) نقش دانشجویان دانشگاه تبریز در این قیام چه بود؟
4) نقش بازار و بازاریان در این قیام چه بود؟
5) ایت الله شریعتمداری در این قیام چه نقشی داشت؟
6) چه گروههایی در سازماندهی این قیام نقش داشتند؟
7) نقش علمای انقلابی منطقه در هدایت این حرکت چیست؟
جایگاه مصلحت در اندیشه حکومت اسلامی
یوسف وصالی مزین
در گستره اندیشه سیاسی اسلام و آراء متفکران، متکلمان و سیاستمداران اسلامی مفهوم مصلحت از دیرباز مورد توجه بوده است و هر یک از فرزانگان جهان اسلام ابعادی از آن را به گفت و گو نهاده اند. با تشکیل نظام جمهوری اسلامی، مفهوم مصلحت از حوزه نظر به حوزه عمل پیوست، تا آنجا که سرانجام امام خمینی فرمان تشکیل مجمع تشخیص مصلحت را صادر کرد تا هم مرجعی برای شناخت مصالح جامعه اسلامی
و هم محلی برای حل و فصل اختلافات شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی بوده و هم به عنوان مشاور رهبری عمل نماید.
با عنایت به این مقدمات، هدف این پژوهش، بررسی جایگاه مصلحت در نظام اسلامی در مقام یک اصل حکومتی براساس اندیشه های امام خمینی است و می کوشد به این پرسش اصلی پاسخ گوید که ایا حکومت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه با توجه به احکام ثابت آن چگونه و چرا به مصالح عمومی و متغیرات نیازمند است و قلمرو این نیاز تا کجاست و ایا با احکام اولیه و ثانویه تعارض پیدا نمی کند؟
هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی تعامل شرایط اجتماعی و جریانهای روشنفکری است و صدور پاسخ به این پرسش اصلی است که ایا پارادیم های روشنفکری تغییر کرده است یا خیر و در صورت تغییر، دگرگونی آن تدریجی و تکاملی بوده یا بنیادی و انقلابی؟ بنیادهای نظری موضوع از یک سو ریشه در نظریه های معرفت شناسی و جامعه شناسی علم و از سوی دیگر ریشه در نظریه های توسعه و توسعه نیافتگی دارد.
در این تحقیق، شرایط اجتماعی آستانه انقلاب اسلامی با روش اسنادی مورد مطالعه قرار می گیرد، شاخصه های مورد نظر برای شرایط اجتماعی، نهادها و خرده نظامهای اجتماعی است. لذا جریانهای روشنفکری دو دوره یاد شده در قالب پارادیم ها یک بار با روش اسنادی و با استفاده از منابع تاریخی و بار دیگر با پارادیم های مسلط در دو دوره مختلف مقایسه می شود و در نهایت تفاوتها و تشابهات شرایط اجتماعی در تلازم قرار می گیرد.
در این طرح پژوهشی، تحلیل محتوای اندیشه های صاحبظران اصلی پارادایم مدنظر است. در آستانه انقلاب مشروطه، پارادایم تجددگرایی و در آستانه انقلاب اسلامی پارادایم نوگرایی دینی حاکم بوده است. بنابراین اندیشه های امام خمینی را در آستانه انقلاب اسلامی به عنوان نماد پارادایم نوگرایی دینی با یک یا چند تن از روشنفکران تجددطلب صدر مشروطه می توان تحلیل محتوا و مقایسه نمود.
ضرورت انجام چنین پژوهشی با توجه به پرسشهای اساسی که درباره نظرگاه شیعه در باب آزادی، قانون و جایگاه این مفاهیم در دنیای امروز وجود دارد، نیک آشکار است. پویایی اندیشه های امام و تاکید بر نقش دو عنصر زمان و مکان ضرورت پرداختن به آن را دو چندان نموده است. اگر امام خمینی را به عنوان نماد تفکر اصیل اسلام و جان لاک را نماینده تفکر غرب در نظر بگیریم، هدف کلی این پژوهش دستیابی به یک نقطه مشترک بین این دو تفکر به منظور باز کردن باب مفاهمه و گفتمان است. روش اجرای این طرح توصیفی و مبتنی بر اطلاعات اسنادی و مطالعات کتابخانه ای است و طی یک سال انجام خواهد گرفت.
یکی از مهم ترین و برجسته ترین ابعاد شخصیت امام خمینی، بُعد عرفانی و ذوقی ایشان بوده است که همواره خود را در قالب اصطلاحات و تعابیر فنی، عرفانی- چنانکه در آثار عرفانی ایشان مشهود است- و یا در تعابیر ساده ولی ذوقی و مستلهم از تعالیم عرفانی ائمه معصومین(ع) و اهالی عرفان نظری و عملی، عرفان ناب اسلامی نشان داده است.
طرح پژوهشی مذکور درباره واژگان و مفاهیم کلیدی و غیر کلیدی بویژه در آموزه های عرفانی – سیاسی امام خمینی، لزوم عطف توجه خاص به عرفان ناب اسلامی و بالاخص شناخت و بازشناسی عرفانی امام خمینی را به صورتی که بتواند به صورتی طبقه بندی شده، محور یافته و متنوع و زودیاب و در دسترس محققان، دانش پژوهان در زمینه عرفان قرار گیرد.