یک هفته مانده به سالروز رحلت مفسر بزرگ و عارف نامی، آقای علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، به عنوان هفته کتاب و کتابخوانی برگزیده شده است. از این رو وبگاه EMAM.COM برای سهولت مخاطبان گرامی در امر انتخاب کتابهایی با موضوع و محوریت حضرت امام خمینی (ره)، چند کتاب شاخص و قابل توجه در این زمینه را معرفی و پیشنهاد می‌کند.
1- خمینی، روح‌الله
کتاب داستانیِ «خمینی، روح‌الله»، تا سالهای سال تنها زندگینامه قابل توجه و خوش‌خوان درباره امام خمینی بوده است. این کتاب، نوشته آقای سیدعلی قادری و چاپِ انتشارات عروج است. همانطور که روی جلد کتاب تاکید شده، این زندگینامهِ داستانی، با آمیزه‌ای از «اسناد و خاطرات و خیال» به رشته تحریر در آمده است. بنابراین، جدای از اتقان سندی و تاریخی که کوشیده شده با تکیه بر منابع دست اول تامین بشود، نویسنده کتاب با قلم توانا و زیبای خود توانسته خلاهای زمانی اثر را با تخیل‌های ضابطه‌مند خود کامل کند.
کتاب خمینی روح‌الله، قرار بوده که همه دوران حیات امام را به مثابه یک زندگینامه داستانیِ مفصل به نگارش درآورد اما متاسفانه تنها یک جلد از این کتاب منتشر شده است که وقایع حد فاصل تولد تا ازدواج امام با خانم خدیجه ثقفی را در بر می‌گیرد. با این حال، جذابیت کتاب به حدی هست که همین یک جلد که خود بیش از چهارصد صفحه می‌باشد نیز انتظارات مخاطبان را برآورده کند.
* بخشی از کتاب:
[آغاز شاگردی امام نزد آیت‌الله شاه‌آبادی]
وقتی به آن سالها نظر کنیم، چشم در قامت مردی بلندبالا و لاغر اندام می‌افتد که به مانند همه آدمهای دیگر راه می‌رود، عذا می‌خورد، بر صورت محارم خود بوسه می‌زند و گاه سحر به حمام می‌رود تا با طهارت نماز بگذارد. اما اگر توان باشد که به قلبش رویم، اقیانوسی پرتلاطم است که کثرت را می‌بیند و آوای پرآوازه وحدت را از لبان کثرت می‌شنود. با وحدت در می‌آمیزد و از امواج خروشان خویش ندای اناالحق می‌شنود... او شاگردان خود را، خود برمی‌گزیند... اکنون همان سالهایی است که روح‌الله، درس خارج فقه را نزد آیت‌الله حائری فرا می‌گیرد اما پیش از آنکه استاد بیاموزاند او خود می‌آموزد. چرا که آن مرد بلندبالا که نام مقدسش محمدعلی است و بدان جهت که در محله شاه آباد تهران خانه‌ای خریده به شاه‌آبادی ملقب شده خود را بر استادی عرفان نظری این جوان شیدا برگزیده است.
-> کتابهای مشابه:
امام به روایت امام، غلامعلی رجایی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، 5جلد، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
2- الف، لام، خمینی
کتاب «الف. لام. خمینی»، مفصلترین کار تحقیقی پیرامون زندگی حضرت امام خمینی به شمار می‌آید. این کتاب که حاصل قلم آقای هدایت‌الله بهبودی و چاپِ موسسه پژوهشهای سیاسی است، به نوعی تکمله کتاب دیگر این نویسنده یعنی «شرح اسم»، زندگینامه آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای است. اهمیت این کتاب در جمع‌آوری و تدوین بخش مهم و قابل توجه اسناد و خاطرات مربوط به امام در حد فاصل میلاد تا پیروزی انقلاب اسلامی است که ارزش تاریخی و تحلیلی کار را به طرزی چشمگیر افزایش داده است. با این حال، نویسنده کوشیده است که افزون بر پژوهشهای دقیق تاریخی، اثری عمومی و مطلوب همه اقشار مخاطبین ارائه کند.
در این کتاب که چیزی قریب به 1200 صفحه را در بر می‌گیرد، از اغلب اسناد قابل استفاده، از اسناد ساواک تا پرونده امام در بایگانی حوزه هنری، اسناد مرتبط با امام در شهربانی و نیز نخست وزیری، به همراه مجموعه خاطرات امام در صحیفه، طی چهار سال کار مداوم پژوهشی استفاده شده است. خوانندگان کتاب، افزون بر آشنایی با زوایای حیات فردی و سیاسی امام، با زندگی اجداد او و نیز شرایط اجتماعی و سیاسی کشور طی سالهای حیات امام نیز آشنا می‌شوند. نامگذاری کتاب به «الف. لام. خمینی»، افزون بر آنکه تلمیحی است به برخی فواتح سوره‌های قرآن، بیانگر نوعی رازآلودگی و اسرارآمیز بودن شخصیت و حیات حضرت امام است.
* بخشی از کتاب:
[کمک امام به مردم محروم در سرمای زمستان]
آیت‌الله خمینی در زمستان 1342، هنگامی که دوران اقدامت اجباری خود را در تهران می‌گذراند، خبرهای تلخی از آسیب‌های سرما به افراد فقیر و بی‌پناه دریافت کرده بود. سرمای آن سال، گروهی از مردمِ ندار را کشته بود. او بارها در سخنرانیهایش از آسیب‌پذیر بودن مردم محروم در برابر سرما یاد کرده بود و پیشرفتهای مورد ادعای حکومت شاه را به باد انتقاد گرفته بود. آن سال، شصت هزار تومان برای مصطفی پسرش فرستاد تا «با وجوهی که اهالی محترم می‌دهند، تحت نظر معتمدین محل، هر طور صلاح است تقسیم شود؛ چه خاکه زغال و چه آذوقه و لباس.» آقای خمینی در آستانه هر زمستان با امکانات موجود می‌کوشید دستکم سوخت زمستانی فقیران/ذغال را تامین کند.
-> کتابهای مشابه:
سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
3- سه دیدار؛ با مردی که از فراسوی باور ما می‌آمد
کتاب «سه دیدار»، اثر قلم توانای مرحوم نادر ابراهیمی، نویسنده، هنرمند و روشنفکرِ متعهد، صاحب آثار ماندگاری چون مردی در تبعید ابدی، آتش بدون دود، ابوالمشاغل و یک عاشقانه آرام می‌باشد. از این کتاب که حاصل طبع انتشارات سوره مهر است، تاکنون دو جلد با عناوین فرعیِ «رجعت به ریشه‌ها» و «در میانه میدان» منتشر شده است و از سرنوشت جلد سوم اثر، اطلاعی در دست نیست. کتاب سه دیدار، که روایت یک نویسنده شهیر و توانمند از زندگی امام است، خشم روشنفکران را برانگیخت و کتاب را به طور کامل بایکوت کردند. به گفته خانم فرزانه منصوری، همسر آقای ابراهیمی، «برخی به دلیل این اثر از او روی برگرداندند، اما او گفت: من اثری را که به آن اعتقاد داشتم نوشتم؛ شما چرا ترسیدید؟»
با این حال، این کتاب تا کنون به چاپ‌های متعددی رسیده است و شاید از مهمترین آثار داستانی پیرامون شخصیت امام عظیم الشان به شمار می‌آید. نادر ابراهیمی از خرداد 42 به بعد، اخبار مربوط به امام را دنبال می‌کرد و از این رو، اگر فرآیند تولید یک کتاب را شامل مراحلی چون جمع‌آوری اطلاعات هم بدانیم، کتاب سه دیدار حاصل چند دهه تلاش و کار تحقیقیِ ابراهیمی است. برخلاف تصور خیلیها، سه‌دیدار، ماجرای دیدارهای ابراهیمی با امام نیست، چرا که او هیچگاه با حضرت امام دیدار نکرد، بلکه واژه‌ی دیدار به مثابه سه درگاه و دالان برای ورود به حیات پربرکت امام خمینی انتخاب شده است. شیوه روایی ابراهیمی در این کتاب، نوعی روایت تو در تو است که با رفت و آمد میان مقاطع گوناگون حیات امام، این زندگیِ پر رمز و راز را در ضمنِ روایتی شیرین و متفاوت برای مخاطبان خود بازخوانی می‌کند.
بخشی از کتاب:
[گفتگوی امام با خدیجه بانو، همسرش]
خدیجه بانو، دختری خوب از خطه دیانت، به کلبه حاج آقا روح‌الله آمد. کلبه نورباران شد. رنگهای کدر ار در و دیوار گریختند. غبار از روی همه چیز برداشته شد. هر چه بود بوی جلای مهر گرفت. حاج آقا روح‌الله زیر لب گفت: سپید هم رنگ بسیار خوبی است که ما تا به حال گمان می‌کردیم بی‌رنگ است. ما باید کوچه‌مان را هم سپید کنیم، محله‌مان را هم، شهرمان را هم... مملکتِ به عذاب اجانب افتاده‌مان را هم... خدیجه بانو آهسته و شیرین گفت:
- خیلی خرج دارد آقا!
- ثروتش را خدا می‌دهد. باید پی اراده‌های عظیم بگردیم.
- اگر ثروتش را خدا می‌دهد، یقین که اراده‌اش را هم، هم‌او می‌دهد.
آقا برگشت و به چهره بانو نگاه کرد. اگر بانو یک لحظه نگاهش به آن نگاه غریب افتاده بود، شاید تا پایان زندگی نمی‌توانست روی جمله آقا جمله‌ای بگوید. خدیجه بانو اما، پیشاپیش از سِحر آن نگاه آگاه شده بود.
-> کتابهای مشابه:
پدر پسر روح الله، ابراهیم حسن‌بیگی، کتاب جمکران
4- عبد صالح خدا
این کتاب، مجموعه نفیس و نسبتاً جامعی را از خاطرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره امام خمینی روایت می‌کند. خاطراتی که از آشنایی آقای خامنه‌ای با امام آغاز می‌شود و تا رحلت آن رهبر فقید انقلاب ادامه پیدا می‌کند. این خاطرات، دارای مزایای منحصر به فردی است. نخست اینکه برای اولین بار بخشی از خاطرات منتشرنشده آیت‌الله خامنه‌ای را در اختیار مخاطبان قرار داده است. و دوم اینکه کوشیده با ارائه یک سیر خطی زمانی، مخاطب را پا به پای استاد و شاگرد و مراد و مرید، در کوران وقایع و حوادثی که مشترکاً از سر گذرانده‌اند، عبور دهد. این کتاب همچنین به اسناد و تصاویر بعضاً دیده‌نشده‌ای از امام، آیت‌الله خامنه‌ای و نهضت اسلامی مزین شده است که به شکیل‌تر شدن و قوام کار افزوده است.
کتاب عبد صالح خدا، محصول موسسه ایمان جهادی (صهبا) است که البته با همکاری مرکز اسناد انقلاب اسلامی به تولید این محصول فرهنگیِ باارزش مبادرت کرده است. این کتاب در دو فصل تهیه شده است. فصل نخست که به وقایع «نهضت اسلامی» امام خمینی می‌پردازد؛ وقایعی مانند شروع مبارزات امام، حمله به فیضیه، قیام پانزدهم خرداد 42، دوران حصر و تبعید، مبارزه در غیبت امام و دوران اوج‌گیری مبارزات منتهی به بهمن 57 را به نقل از آیت‌الله خامنه‌ای و با محوریت زندگیِ حضرت امام روایت کرده است. همه اینها در کنار اطلاعات و حکایتهایی خواندنی از منش و اخلاقیات و ویژگیهای بارز شخصیتی امام، یک مجموعه روایت جالب را از حیات مبارزاتی بنیانگذار جمهوری اسلامی در اختیار می‌گذارد. فصل دوم، به بیان بعضی از خاطرات آیت‌الله خامنه‌ای از دوران حکمرانی امام در «نظام اسلامی» اختصاص دارد. این بخش که البته مانند فصل قبل، با تطور زمانی ارائه نشده و خاطرات آن به طور موضوعی انتخاب و بیان شده‌اند نیز آکنده از نکاتی جذاب و خواندنی از سیره حکومتی امام است.
* بخشی از کتاب:
[دیدار آقای خامنه‌ای و امام در اقامتگاهِ قیطریه]
«رفتیم داخل، در یک اتاقی و نشستیم. یکهو دیدم حاج آقا وارد شد. من افتادم به پای حاج آقا؛ یعنی از چیزهایی که یادم می‌آید، این است که افتادم پای حاج آقا را ببوسم؛ از بس عاشق آقای خمینی بودم من. واقعا عجیب، محبت این مرد همیشه در دل ما بود. ایشان ناراحت شد و نگذاشت ما پایشان را ببوسیم. بعد نشستیم، من گریه‌ام گرفته بود، حرف نمی‌توانستم بزنم. ناراحت هم بودم که حالا ایشان خیال می‌کند که من چون زندان بودم گریه‌ام آمده، تصور نمی‌کند که مثلا به خاطر شوق دیدار ایشان است. هی می‌خواستم خودم را نگه دارم، گریه خودم را، که بغض گلویم را گرفته بود، هی نمی‌شد.»
-> کتابهای مشابه:
مدح خورشید، گزیده‌ای از خاطرات آیت‌الله خامنه‌ای درباره شخصیت حضرت امام خمینی (ره)، موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی
انتخاب صالحان، راه و اصول امام (قدس سره)، بیانات رهبر معظم انقلاب در تشریح خط امام، موسسه انقلاب اسلامی
5- جدال دو اسلام
پس از معرفی چند کتابِ داستانی و تحقیقی پیرامون سیره و حیات امام خمینی، بد نیست که به معرفی کتابهایی که به سخنان و افکار امام پرداخته‌اند نیز اشاره کنیم. در بُعد سیاسی، شاید کتاب جدال دو اسلام که خلاصه‌ای تحلیلی درباره واپسین نظرات و سخنان امام در جلد بیست و یکم صحیفه است، یک انتخاب خوب به شمار بیاید. این کتاب که محصول انجمن فرهنگی هنری شهید بهروز محمدی است، از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، گفتگوهایی با آقایان وحید جلیلی و محسن صفایی‌فرد، پیرامون نظرات و آرای حضرت امام به‌ویژه مسائل مربوط به اسلام آمریکایی آمده است.
اما فصل دوم که بخش اعظم کتاب را در بر می‌گیرد، مصحف انقلاب، گزیده جلد بیست و یکم صحیفه امام نام دارد که در آن اهم آخرین گفتارها و پیامهای امام خلاصه و تبیین شده است. اهمیت این مقطع از نظرات امام در همین برداشت و چشم‌اندازی است که از آخرین نظرات او در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. افراد صاحب نظر و دارای تفکرات سیاسی و اجتماعی و حتی فقهی، در مسیر تکاملی حیات خود، نظرات گوناگونی دارند که آن برداشت و قرائت آخرینی که ارائه می‌دهند، به‌واقع معتبرتر و دارای مرجعیت مهمتری است. از سوی دیگر، آشنایی با این بخش از سخنان امام، مخاطبان و موالیان آن امام عظیم الشان را به اولویت‌دارترین دغدغه‌ها و وصایای وی برای طی مسیر آینده انقلاب متصل می‌کند. از بیانات و پیامهای مهم این دوره امام می‌توان به عناوین اسلام آمریکایی، جنگ فقر و غنا، قطعنامه 598، منشور برادری، منشور روحانیت و ... اشاره کرد.
* بخشی از کتاب:
[خطر مقدس‌نماها]
آنقدر که اسلام از این مقدسین روحانی‌نما ضربه خورده است، از هیچ قشر دیگر نخورده است و نمونه بارز آن، مظلومیت و غربت امیرالمومنین- علیه السلام- که در تاریخ روشن است. بگذارم و بگذرم و ذائقهها را بیش از این تلخ نکنم. ولی طلاب جوان باید بدانند که پرونده تفکر این گروه همچنان باز است و شیوه مقدس‌مآبی و دین‌فروشی عوض شده است. شکست‌خوردگان دیروز، سیاست‌بازان امروز شده‌اند.
-> کتابهای مشابه:
کتاب انقلاب؛ شرح و تاملی بر صحیفه امام خمینی، محمدرضا زائری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
6- آدم شدن چه مشکل!
امام خمینی (ره)، همان گونه که یک رهبر بزرگ سیاسی و جلودار یک انقلاب اجتماعیِ عظیم بود، در مقامات عرفان و سلوک الی الله نیز، با شهپر ایثار و تزکیه نفس، از انانیت‌ها و خودپرستی‌های رایج آحاد انسانی عبور کرده و به مراتب والایی دست پیدا کرده بود. جدای از سیره الهی او که منشورِ قیام لله و آیینه تمام‌نمای یک عبد صالحِ وارسته بود، آثار قلمی ایشان نیز همین مدعا را تایید و تقویت می‌کند. امام راحل، که سالیانی را در مقام تحصیل و نظر، توانسته بود عرفان و حکمت الهی را نزد بزرگانی چون میرزا محمدعلی شاه‌آبادی فرا بگیرد، در عرصه عرفان عملی هم با هدایت استاد، و پشتکار نفسِ نفیس خود، پلکانِ ملاقات تا خدا را نیز طی کرده بود. آثاری چون شرح بر فصوص الحکم و مفاتیح الغیب، سرالصلوه، آداب نماز، شرح دعای سحر، چهل حدیث و تفسیر حدیث جنود عقل و جهل، در کنار نامه‌های عرفانی باقی‌مانده از ایشان خطاب به شاگردان و وابستگانش، آکنده از وصایا، رهنمودها، تبیین‌ها و ظرایف دقیق عرفانی است. این کتابها، نه تنها به عنوان آثار قلمیِ ماندگار و سودمند برای محققان، که خود به‌سانِ یک مربی اخلاق عمل می‌کنند که نفسِ سر و کارداشتن با آنها، مخاطبان مستعد را دگرگون و بیدار می‌کند.
با این حال، شاید باشند کسانی که از روی تنبلی یا هر دلیل دیگری، مجال رجوع به اصل آثار امام را از خود دریغ کنند. برای این افراد، احتمالا مطالعه گزیده‌ای خوب و منظم از این بخش از آثار امام می‌تواند راهگشا و اشتیاق‌آفرین باشد. کتاب «آدم شدن چه مشکل»، که به کوشش سیدحسین هوشی‌سادات و در چهار فصل از سوی انتشارات نارگل منتشر شده است، مخاطبان گرامی را با مقدمات و مهمات سلوک الی الله و تخلق به مکارم اخلاق الهی، از دید حضرت امام آشنا می‌کند. این گزیده‌ی نافع، مطمئنا می‌تواند دیباچه‌ی آشنایی خواننده را با نصایح ارزشمند امام فراهم کند و مقدمه‌ای برای رجوع به اصل آثار امام عظیم الشان باشد.
* بخشی از کتاب:
[تاثیر معاشرت‌ها در سلوک]
از وصیتها[ی] من که در آستان مرگ، و نفسهای آخر را میکشم به تو که از نعمت جوانی برخورداری، آن است که معاشران خود و دوستان خویش را از اشخاص وارسته و متعهد و متوجّه به معنویّات و آنانکه به حبّ دنیا و زخارف آن گرایش ندارند و از مال و منال به اندازه کفایت و حدّ متعارف پا بیرون نمیگذارند و مجالس و محافلشان آلوده به گناه نیست و از اخلاق کریمه برخوردارند، انتخاب کن که تاثیر معاشرت در دو طرف صلاح و فساد اجتناب‌ناپذیر است، و سعی کن از مجالسی که انسان را از یاد خدا غافل می‌کند پرهیز نمایی که با خو گرفتن به این مجالس ممکن است از انسان سلب توفیق شود، که خود مصیبتی است جبران ناپذیر.
-> کتابهای مشابه:
در محضر روح‌الله، جهاد با نفس، حسن قدوسی‌زاده، دفتر نشر معارف
سفر تا قاف عشق؛ لوازم و موانع سیر و سلوک از دیدگاه حضرت امام خمینی، وحید نوظهور، کتاب جمکران
سخن عشق، دیدگاه‌های عرفانی امام خمینی (ره) و ابن عربی، فاطمه طباطبایی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی