تدریس

امام قبل از ھمه به درس می آمدند کسی به منظمی امام ندیده ام درس امام فقط دو روز تعطیل بود روح لله، روح لله است حتی یک دقیقه تاخیر نمی کردند باید سر موقع حاضر باشید تنها می آمدند و تنها می رفتند‏ بیایید جلو، جا می شود‏ کسی نیست این کار را انجام دهد‏ تشک را کنار زدند‏ آغاز تدریس در عراق‏ نمی خواهد پتو بیاندازید‏ با طلبه ها فرق می کردند‏ مصطفی امید آینده اسلام بود‏ با آرامش نگاه می کردند‏ گاهی پشت کتابها دیده نمی شدند‏ فوق العاده حاضرجواب بودند‏ دست او را بوسیدم ‏ دایی ات راست می گوید‏ چون مخالف واقع است تذکر می دهم‏ ما انقلاب کرده ایم که فصوص درس بدهیم!‏ یک غیبت نشنیدم‏ این طور حرف نزن‏ به همۀ طلاب شهریۀ یکسان می دادند‏ موظف هستم جلسه را برگزار کنم‏ امروز روضه داریم‏ باید کوزه را آب بکشم‏ درسهای خصوصی شان را تعطیل کردند‏ یک عده به درس نیامدند‏ تو می دانی اسفار چیست؟‏ خلاف شعائر است‏ در یکی از حجره های صحن حرم تدریس می کردند‏ با سایر طلبه ها از لحاظ درس فرق می کرد‏ سنگینترین درس در زمان آقای بروجردی‏ فضلا متوجه اشتباه خود می شدند‏ از لحاظ مبانی خیلی قوی است‏ پیرمردها متعجب می شدند‏ درس امام پخته ترین درسها بود‏ نه خوانده ام و نه مباحثه کرده ام‏ بازدهی یک درس امام مطابق یک هفته درس دیگران بود‏ یا درس می خواندند یا درس می گفتند‏ مبارزه نباید به درس و بحث ما آسیب برساند‏ تنها کسی که فارسی می نوشت‏ از قلم نی استفاده می کردند‏ قبل از درس ملاقاتها را تعطیل می کردند تقیّد در مطالعه دروس‏ یک بار نگفتند می روم مطالعه می کنم‏ هشتصد نفر طلبه به درس امام حاضر می شدند‏ به خاطر کثرت جمعیت درس را ترک کردند‏ درس حکمت و فلسفه را رها کردند‏ یک روایت ممکن است چند روایت باشد‏ طلبه ها فکر کنند‏ باید فهم خود را به کار بیندازید‏ یک درس و یک استاد اصلی انتخاب کنید‏ باید پایۀ اعتراض بالا برود زود تسلیم گفته های استاد نشوید‏ روح طلبه را جذب می کردند‏ از اول تا آخر تقریرات مرا می دیدند‏ اینجا که مجلس روضه خوانی نیست‏ چرا ساکت هستید؟‏ مگر مجلس تعزیه خوانی است!‏ از جلسه درس امام صدای بحث بلند بود‏ چرا اشکال نمی کنید؟‏ دوست دارم با من اینطور باشید‏ مگر اینجا مجلس ختم است؟‏ به اشکال گوش می کردند‏ علاوه بر تشویق انعام می دادند‏ امام این سد را شکستند‏ به اشکالات ما کاملاً توجه می کردند‏ بیان حالات ائمه در تدریس‏ به طلاب مجال بحث می دادند‏ هیچ گاه عصبانیت در تدریس نداشتند‏ گاهی با صدای بلند جواب می دادند‏ در انتخاب کتاب و شاگرد دقت فراوان می کردند‏ حرف همه را گوش می کردند‏ غرور علمی نداشتند‏ باید فکر کنم‏ به همه شاگردها میدان می دادند‏ با شاگردها مهربان بودند به اشکال طلبه ها گوش می دادند‏ با وسواس به حرف طلاب گوش می کردند‏ ما با آنها چه فرقی داریم؟‏ بعض الافاضل فرمودند‏ به طلاب شخصیت می دادند‏ مولانا! چرا این حرف را می زنی؟‏ مولانا! به حرف توجه کن‏ شما تانکها را می شمردی؟‏ ما اینطوری هستیم!‏ گاهی در تدریس مزاح می کردند‏ نقیصه را در جمع القا می کردند از این حرفها نزنید مردم می خندند‏ بیان امام شیرین بود‏ با بیان ساده و روان درس می دادند‏ از پیچیده گویی احتراز می کردند‏ قدرت تفهیم امام بسیار عالی بود‏ برای همۀ علما احترام قائل بودند‏ احترام گذشتگان‏ روزی به اینجانب گفتند‏ ابتدا نظرات علما را نقل می کردند‏ اشکالات را یکی یکی رد می کردند‏ خودم باید فکر کنم‏ دنباله رو مطالب دیگران نبودند‏ در درس، نظرات مختلفی را مطرح می کردند‏ ما کاری به شخص نداریم‏ امام دریایی از علم بود‏ مسائل را ریشه ای بحث می کردند‏ شاگردان من به من احتیاجی ندارند‏ مسائل را قاطعانه مطرح می کردند‏ اول ببینیم خودمان چه می فهمیم‏ از مختصات آثار امام موجز نویسی است‏ حین حرکت پاسخ می دادند‏ اگر طلبه ای دیر به درس می آمد‏ اگر طلبه ای دیر به درس می آمد‏ ‏‏باید سر موقع حاضر باشید‏ سعی کنید از اول درس حاضر باشید‏ واجب نیست به درس من بیایید‏ آدم یک درس در روز بخواند یک یا دو درس کافی است‏ حتی یک دقیقه هم تاخیر نمی کردند‏ نباید درس را تعطیل کنید‏ با ورود امام ساعتمان را دقیق می کردیم‏ به تشکیل کلاس درس، فوق العاده مقید بودند‏ افراد منظم به جایی می رسند‏ دستگیری فرزند امام باعث تغییر برنامه درسی ایشان نشد‏ بیایید جلو کم کم جا می شود‏ اینجا جای پیغمبر و علی است‏ دو پله بالا نشستن شخصیت نمی آورد‏ در روایات نباید دخل و تصرفی بشود‏ دو باب از فقه را خوب بخوانید‏ خودتان که سواد دارید‏ به توضیح المسائل رجوع کنید‏ روزهای آخر به جای درس نصیحت می کردند‏ خوب است در یک ساعت همه فقه بگویند‏ کتاب مرا درس ندهید‏ نصیحت امام برای ما یک درس بود‏ از طلبه ها امتحان می گرفتند‏ یک قلم قرمز دور من بکشید‏ به کسی نگویید به درس من بیاید‏ چرا برای اخلاق فرصتی نیست؟‏ بیشتر آیات جهنم را بیان می کردند‏ تا هفته بعد تحت تاثیر درس بودم‏ آدم حضور خدا را حس می کرد‏ بعضی از حال می رفتند شاگردان منقلب می شدند‏ موعظه ایشان انسان را منقلب می کرد‏ اکثر حضار اشک می ریختند‏ اثر یک روز درس تا یک هفته باقی بود‏ بعد از 45 سال هنوز اثر آن هست‏ خدایا مرا در برابر مردم رسوا مکن‏ خداوندا ما را به خودت متوجه کن‏ قضیه، نزدیک شدن به قبر است‏ خدا به ما نعمتی داد هر روز بعد از درس زیارت می کردند‏ سراغ ندارم مراجع دیگر هر روز حرم بودند‏ تدریس بدون هیچ حاشیه ای بی جواب نمی ماندند فیلسوف بزرگ حوزه علمیه فیلسوف مطرح حوزه علمیه استادی که روی منبر نمی نشست هیچ نامی از خود منتشر نمی کردند هرگز در پی محراب نبودند اعلمیت علمی امام سنت غلط را برانداختند روشی خاص در تدریس دیدگاه شیخ محمد حسین کمپانی را نقد می کردند جلسات اخلاق پرشوری داشتند اثرات مثبت درس اخلاق امام (ره) اینجا جای گوش کردن است قرآن آریامهر را برگرداندند ارائه مطالب اصلی و نخبه منزل شما کجاست؟ امام گاهی کلمه ترکی می گفتند برای شیرینی و مزاح شوخی ملیح پدرم سه سال و نیم به درس امام می رفتند تاثیر ابهت امام در توجه شاگردان به درس برای تشویق شاگردان بلند می شدند رد سخنان بزرگان با احترام بعد از درس، شاگردان سوال می کردند اجتناب از مناظره، جدال و خودنمایی روزهای چهارشنبه به عیادت می آمدند دو زانو نشستن هنگام تدریس برخورد با حاج آقا مصطفی مانند دیگران تا رضایت موذن را جلب نکنید درس نمی دهم مولانا به حرفت توجه کن آقایان تشریف دارند؟! حضار با صدای بلند می خندیدند بحث بین پدر و فرزند طولانی شد دقت در انتخاب کتاب و گرفتن امتحان درک و هضم قبلی مطالب و دسته بندی آنها بعض الافاضل فرمودند از اول تا آخر تقریرات مرا دیدند توصیه به مراعات احترام مشایخ و بزرگان از اینکه اشکال کرده‌اید تقدیر می شود ما اینطوری هستیم آنها زودتر آمده اند و حق آنهاست دایی ات درست می گوید ناراحتی در اثر غیبت کردن یکی از شاگردان مجلس درس را مجلس معصیت نکنید