آنکه در ما حکمفرماست، شیطان است؛ ما تابع شیطان هستیم. هوای نفس از جلوههای شیطان است؛ و حکومت در ما، حکومت شیطان است. هر عملی هم که میکنیم عمل شیطانی است؛ هر کاری بکنیم، مادامی که آن شیطان بزرگ که نفس است، نفس اماره است، مادامی که او هست، هر کاری هم ما انجام بدهیم، روی انانیت انجام میدهیم، روی انانیت که انجام دادیم، تبع شیطانیم.
سلطنت شیطان الآن بر ما مستولی است. آن وقتی که هجرت بکنیم، و به تعلیم انبیا، به تعلیم اولیا هجرت کنیم از این منزل، و پشت کنیم به این انانیت، از این چاه داریم میرویم آن طرف؛ و اگر چنانچه کسی در دنیا موفق بشود، میرسد به آنجایی که در وهم من و شما نمیآید، پس عدم گردد و فانی میشود. کسی که بخواهد کمال پیدا بکند، کسی که بخواهد از این انانیت بیرون برود، باید با مجاهده هجرت بکند، مجاهده کند و این هجرت را انجام دهد.
کتاب تفسیر سوره حمد، ص۱۲۱